Celem zaliczki, podobnie jak zadatku, jest zabezpieczenie wykonania umowy przez stronę. Zaliczka to część wynagrodzenia należnego z tytułu wykonania umowy płatna niejako z góry i podlegająca finalnie, po wykonaniu umowy, zaliczeniu na poczet należnego wynagrodzenia. Zwykle jest ona przekazywana przy podpisywaniu umowy, lub w niedługim czasie po jej podpisaniu. Podobne funkcje pełni zadatek, o którym mowa w art. 394 KC.
Czym się więc różni zadatek i zaliczka?
W razie niewykonania umowy zaliczka zawsze podlegać będzie zwrotowi, gdyż stanowiła ona wpłaconą z góry część wynagrodzenia należnego za wykonanie umowy. Skoro do wykonania umowy nie doszło wpłaconą z góry część tego wynagrodzenia trzeba zwrócić.
Inaczej jest w przypadku zadatku – ten stanowił swoiste odszkodowanie dla strony na wypadek gdyby druga umowy nie wykonała. W przypadku zadatku – w razie niewykonania tej umowy przez stronę wręczająca, daje on stronie możliwość odstąpienia od takiej umowy oraz zatrzymania wręczonej jej kwoty. Pamiętać jednak należy, że w sytuacji niewykonania umowy przez stronę, która kwotę uzyskała przy zawarciu umowy – zadatek podlega zwrotowi w dwukrotnej wysokości (podlega zwrotowi kwota rzeczywiście wręczonego zadatku oraz dodatkowo kwota równa temu zadatkowi, jako swoista sankcja za niewykonanie umowy).
Ważne jest by w treści samej umowy oznaczyć wprost, że kwota przekazana przy zawarciu umowy jest zaliczką czy też pełni funkcje zadatku. Bak określenia tej funkcji skłaniać będzie do poglądu, że jest to zaliczka.
