Zadatek a zaliczka – jak nie dać się zmylić przy zawieraniu umowy

Zadatek, jak i zaliczka określają kwotę pieniędzy wpłacaną na poczet usługi lub umowy, która będzie wykonana w przyszłości. Wybór pomiędzy zadatkiem, a zaliczką największe znaczenie ma podczas rozliczania ewentualnego rozwiązania umowy. Co je różni? Która forma jest zwrotna, która przepada? Co lepiej wpisać w umowie?

Poniższy artykuł odpowiada na ww. pytania.

Zadatek

Zadatkiem jest dodatkowe zastrzeżenie w umowie, polegające na przekazaniu świadczenia pieniężnego, lub rzeczowego drugiej stronie umowy, jeszcze przed jej wykonaniem. Zadatek jest uregulowany prawnie w Kodeksie cywilnym.

Art. 394. [Zadatek]

§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

Zadatek zabezpiecza obie strony przed zerwaniem umowy. Przepis mówi wprost, że w razie niewykonania umowy przez którąkolwiek ze stron, druga strona może odstąpić od umowy i odpowiednio albo zatrzymać otrzymany zadatek, albo żądać kwoty zadatku w wysokości dwukrotnie wyższej.

Przykład

Strony w dniu 13 maja 2023 r., zawarły umowę przedwstępną sprzedaży samochodu, umówiły się na zapłatę zadatku w wysokości 1.000 zł. Kupujący przed wykonaniem umowy sprzedaży dokonał wpłaty wysokości zadatku na konto bankowe Sprzedawcy. W dniu 23 maja 2023 r., Sprzedawca oświadczył Kupującemu, że odstępuje od umowy. Kupujący ma prawo żądać kwoty 2.000 zł, tytułem dwukrotności wysokości wpłaconego zadatku.

Zadatek a wykonana umowa

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego (art. 394 § 2), w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony.

Przykład

Strony w dniu 13 maja 2023 r., zawarły umowę przedwstępną sprzedaży samochodu, umówiły się na zapłatę zadatku w wysokości 1.000 zł. Kupujący przed wykonaniem umowy sprzedaży dokonał wpłaty wysokości zadatku na konto bankowe Sprzedawcy. W dniu 23 maja 2023 r., Strony wykonały umowę sprzedaży. Samochód kosztował 10.000 zł, kwota wpłaconego przez Kupującego zadatku zostanie zaliczona na poczet świadczenia, czyli Kupujący powinien dopłacić Sprzedawcy 9.000 zł.

Zaliczka

Pojęcie zaliczki nie jest uregulowane w przepisach. Podobnie jak zadatek, stanowi część zapłaty za towar lub usługę, ale w przeciwieństwie do niego zawsze podlega zwrotowi w całości.

Zatem jeśli umowa nie zostanie wykonana kwota zaliczki zawsze podlega zwrotowi.

Przykład

Strony w dniu 13 maja 2023 r., zawarły umowę przedwstępną sprzedaży samochodu, umówiły się na zapłatę zaliczki w wysokości 1.000 zł. Kupujący przed wykonaniem umowy sprzedaży dokonał wpłaty wysokości zaliczki na konto bankowe Sprzedawcy. W dniu 23 maja 2023 r., Sprzedawca oświadczył Kupującemu, że odstępuje od umowy. Sprzedawca ma obowiązek zwrócić Kupującemu całą kwotę zaliczki 1.000 zł.

[Podobnie jeśli to Sprzedawca odstąpi od umowy- będzie musiał dokonać zwrotu całej kwoty zaliczki wpłaconej przez Kupującego.]

Co wybrać?

Zadaniem zadatku i zaliczki jest ochrona prawna interesów Kupującego i Sprzedawcy. Chociaż obie formy wydają się podobne, to największe różnice pomiędzy nimi uwidaczniają się podczas odstąpienia od umowy.

Jeśli Kupujący, albo Sprzedawca nie są pewni czy chcą w przyszłości wykonać umowę, bezpieczniej jest korzystać z instytucji „zaliczki”. W razie ewentualnego odstąpienia cała wpłacona kwota na poczet wykonania umowy zostaje zwrócona, nie wiąże się to z żadnymi dodatkowymi kosztami dla żadnej ze Stron.

Jeśli Kupujący, albo Sprzedawca są przekonani, że nie odstąpią od umowy, to korzystniej jest korzystać z instytucji „zadatku” – jest to forma uregulowana prawnie, która szeroko chroni obie Strony umowy.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).

Stan prawny na dzień 22 czerwca 2023 r.

Klaudia Kowalczyk, aplikantka radcowska w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach