Obraz congerdesign z Pixabay
Przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny – czy dotyczy tylko kwestii finansowych?
Obowiązek przyczyniania się obojga małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny został uregulowany w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tym przepisem:
„Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”.
Co istotne, a na co wskazuje wprost przepis, obowiązek ten może zostać spełniony w dwojaki sposób.
Pierwszym sposobem jest zapewnienie rodzinie środków ekonomicznych, drugim natomiast jest wychowanie dzieci i praca we wspólnym gospodarstwie domowym.
Z powyższego wynika, że małżonek, który wyłącznie opiekuje się dziećmi i domem, również spełnia obowiązek wynikający z art. 27 kro, podobnie zresztą jak małżonek łączący pracę zawodową w zmniejszonym wymiarze czasu pracy z wychowaniem dzieci i pracą w domu.
Spełnienie obowiązku przyczyniania się do potrzeb rodziny nie musi zatem koniecznie oznaczać obowiązku pracy zarobkowej obojga małżonków, a już na pewno nie oznacza konieczności osiągania podobnych dochodów.
Co istotne:
„(…) zakres przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny wyznaczają możliwości zarobkowe każdego z małżonków, a nie faktycznie uzyskiwane dochody”[1].
To, na co należy zwrócić w tym miejscu uwagę, to fakt, że jeżeli jeden z małżonków w sposób całkowicie nieuzasadniony nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych, to na drugim małżonku nie ciąży obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny w jego miejsce[2].
Co to są potrzeby rodziny?
Czym jednak są potrzeby rodziny? Zgodnie z poglądem K. Piaseckiego, chętnie powtarzanym przez judykaturę:
„(…) potrzeby rodziny to wspólne potrzeby całej grupy rodzinnej (np. mieszkanie) oraz potrzeby indywidualne poszczególnych jej członków (np. wyżywienie, odzież)”[3].
Przy okazji indywidualnych potrzeb poszczególnych członków rodziny, należy mieć na uwadze tzw. zasadę równej stopy życiowej, zgodnie z którą każdy członek rodziny ma prawo żyć na porównywalnym poziomie. Zasada równej stopy życiowej w odniesieniu do małżonków, oznacza, że, jak wskazuje H. Dolecki, przykładowo:
„(…) małżonek lepiej zarabiający nie może więc żyć na wyższej stopie: jeździć dużo droższym samochodem, jadać osobno w droższych restauracjach, korzystać z droższych wczasów itd.”[4].
Wyjaśniając, chodzi tu przykładowo o sytuację, kiedy lepiej zarabiający małżonek wybiera się samodzielnie na drogie zagraniczne wczasy, natomiast drugi małżonek spędza je w hostelu w małej miejscowości w Polsce, ponieważ jego zarobki pozwalają na opłacenie tylko takiego wypoczynku. To samo tyczy się również dzieci, którym rodzice powinni zapewnić życie na poziomie porównywalnym do tego, który sami prowadzą.
„(…) nie mogą oni więc utrzymywać dziecka tylko na poziomie zaspokajania jego elementarnych potrzeb, a sami utrzymywać się na znacznie wyższej stopie.”[5].
Kto jest rodziną?
Rozważając przepisy dotyczące zaspokajania potrzeb rodziny, nie sposób pominąć pytania, kogo zaliczamy do rodziny.
Pojęcie rodziny w świetle art. 27 kro obejmuje nie tylko małżonków i ich wspólne niesamodzielne (zarówno pełnoletnie i niepełnoletnie) dzieci, ale również pasierbów zamieszkujących z małżonkami.
Jak wskazuje doktryna:
„(…) dzieci jednego ze współmałżonków z poprzedniego małżeństwa będą stanowić część rodziny, która powstaje przez zawarcie nowego związku małżeńskiego przez tego małżonka. W takiej sytuacji osoba, która zawiera związek z osobą posiadającą małoletnie dzieci z poprzedniego małżeństwa, pomimo że nie sprawuje pieczy prawnej nad nimi, powinna wspólnie ze współmałżonkiem starać się o ich utrzymanie i wychowanie”[6].
Pozew o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny
W przypadku, gdy któryś ze współmałżonków nie realizuje ciążącego na nim obowiązku z art. 27 kro, nie dokłada się do pokrywania wspólnych potrzeb tworzonej przez małżonków rodziny, drugi z małżonków ma prawo wystąpić do sądu z pozwem o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny.
Z reguły sytuacja taka będzie miała miejsce wtedy, gdy jeden z małżonków osiąga wysokie dochody, którymi, potocznie mówiąc, nie chce się „dzielić”, a drugi małżonek osiąga dochody znacząco niższe lub w ogóle nie osiąga dochodu z uwagi na zajmowanie się domem i wychowanie wspólnych dzieci, w efekcie czego powstaje realny problem z zaspokojeniem, często nawet, podstawowych potrzeb rodziny.
O czym warto pamiętać – w składanym pozwie należy wskazać dochodzoną od współmałżonka kwotę na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb całej rodziny, a nie poszczególnych jej członków oraz odpowiednio uzasadnić żądanie.
Co istotne, zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, pozew o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny jest wolny od opłat sądowych.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
- Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
- Dolecki Henryk (red.), Sokołowski Tomasz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II, 2013.
- Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX, 2023.
- Piasecki Kazimierz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. V, LexisNexis 2011.
Stan prawny na dzień 1 sierpnia 2024 r.
Katarzyna Surma-Winiarska, aplikantka radcowska w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach
[1] Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX, 2023.
[2] Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX, 2023.
[3] Piasecki Kazimierz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. V, LexisNexis 2011.
[4] Dolecki Henryk (red.), Sokołowski Tomasz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II, 2013.
[5] Dolecki Henryk (red.), Sokołowski Tomasz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II, 2013.
[6] Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX, 2023.