Akcje

Akcja to papier wartościowy emitowany przez spółki akcyjne lub spółki komandytowo-akcyjne, reprezentujący kapitał zakładowy tych podmiotów. Każda akcje ma określoną (identyczną) wartość nominalną a suma wartości nominalnej wszystkich akcji równa jest kapitałowi zakładowemu emitenta. Akcje co do zasady są zbywalne, natomiast obrót akcjami spółek publicznych odbywa się za pośrednictwem giełd papierów wartościowych.

Jakie uprawnienia wynikają z akcji?

Akcje zawierają w sobie dwie grupy uprawnień. Pierwsza grupa wiąże się możliwością wpływania na funkcjonowanie spółki (prawa korporacyjne), natomiast do drugiej grupy zalicza się uprawnienia o charakterze majątkowym (prawa majątkowe).

Prawa korporacyjne wynikające z akcji to w szczególności:

1. prawo udziału w walnym zgromadzeniu;
2. prawo głosu w trakcie walnego zgromadzenia akcjonariuszy;
3. prawo do zwołania walnego zgromadzenia. Uprawnienie to przysługuje akcjonariuszowi lub grupie akcjonariuszy posiadający łącznie akcje stanowiące co najmniej 10% kapitału zakładowego;
4. prawo zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia;
5. prawo do żądania udzielenia informacji o stanie spółki.

Z kolei prawa majątkowe wynikające z akcji to:

1. prawo do dywidendy – jest to podstawowe prawo majątkowe wynikające z akcji uprawniające akcjonariusza do otrzymania części wypracowanego przez spółkę zysku proporcjonalnej do liczby akcji posiadanych przez akcjonariusza; uchwałę o podziale zysku (wypłacie dywidendy) podejmuje walne zgromadzenia;
2. prawo poboru  – prawo to pozwala akcjonariuszowi objąć akcje nowej emisji w ilości proporcjonalnej do liczby już posiadanych akcji; prawo poboru ma za zadanie przeciwdziałać „rozwodnieniu akcjonariatu”, czyli zachowania proporcji akcji posiadanych przez dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do kapitału zakładowego spółki w razie nowej emisji akcji; prawo poboru może zostać wyłaczone.
3. prawo do otrzymania udziału w majątku spółki  w razie jej likwidacji; udział w majątku jest proporcjonalny do ilości posiadanych akcji.

Jakie akcje występują w obrocie?

Akcje imienne i akcje na okaziciela – to podział uzależniony od tego na kogo jest wystawiony papier wartościowy.

W przypadku akcji imiennej, dokument akcji imiennie wskazuje akcjonariusza i legitymuje osobę wskazaną w samej ich treści. W przypadku akcji na okaziciela legitymowanym jest każdoczesny posiadacz akcji. Przeniesienie akcji imiennej następuje przez pisemne oświadczenie (na dokumencie akcji lub w osobnym oświadczeniu – umowie) oraz wymaga przeniesienia posiadania akcji. Przeniesienie akcji na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu.

W przypadku akcji imiennych przepis art. 343 § 1 k.s.h. wprowadza domniemanie, iż wobec spółki uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do księgi akcyjnej (to dotyczy akcji imiennych), lub posiadacza akcji na okaziciela, z uwzględnieniem przepisów o obrocie instrumentami finansowymi.

Akcje zwykłe i akcje uprzywilejowane – akcje zwykłe to akcje, z którymi wiążą się „standardowe” uprawnienia korporacyjne i majątkowe wynikające z kodeksu spółek handlowych. Akcje uprzywilejowane to akcje, którym przyznano szczególne uprawnienia. Te szczególne uprawnienia musza zostać określone w statucie spółki, a dotyczyć one mogą w szczególności:

1)      prawa głosu – przy czym nie można przyznać więcej niż dwa głosy.  Uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu nie dotyczy spółki publicznej.

2)      prawa do dywidendy  – uprzywilejowanie to może przewyższać  nie więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych, z wyłączeniem akcji niemych, których nie obejmuje to ograniczenie.

3)      podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

Akcje uprzywilejowane są zawsze akcjami imiennymi. Uprzywilejowanie akcji jest czymś innym niż uprawnienia osobiste – w razie zbycia akcji uprzywilejowanej uprzywilejowanie przechodzi na nabywcę (z kolei przy uprawnieniach osobistych jest ono przyznane imiennie akcjonariuszowi i w razie zbycia wygasa).

Akcje nieme – szczególny rodzaj akcji uprzywilejowanych co do dywidendy w odniesieniu do których wyłączone zostaje prawo głosu. Te akcje wyjątkowo mogą być zarówno akcjami imiennymi jak i akcjami na okaziciela. Akcji tych nie dotyczy ograniczenie wysokości dywidendy, jaka może zostać wypłacona ich posiadaczom. Akcje nieme, poza wyłączeniem prawa głosu, maja pozostałe uprawnienia korporacyjne na równi z innymi akcjami.

Akcje „materialne” i akcje zdematerializowane – akcje „materialne” to akcje występujące w formie dokumentu. Dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie i zawierać następujące dane:

1) firmę, siedzibę i adres spółki (naruszenie zapisu powoduje nieważność dokumentu akcji);

2) oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru (naruszenie zapisu powoduje nieważność dokumentu akcji);,

3) datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,

4) wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji (naruszenie zapisu powoduje nieważność dokumentu akcji);,

5) wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,

6) ograniczenia co do rozporządzania akcją,

7) postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki

Dokument akcji powinien być opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu. Podpis może być mechanicznie odtwarzany (naruszenie zapisu powoduje nieważność dokumentu akcji).

Ustawa o obrocie instrumentami finansowymiz dnia 29 lipca 2005 r. (tekst jednolity z dnia 8 października 2010 r. (Dz.U. Nr 211, poz. 1384) przewiduje tzw. dematerializację akcji.

Akcjami zdematerializowanymi są akcje , które nie mają formy dokumentu. Dematerializacja ta następuje od chwili ich zarejestrowania na podstawie umowy, której przedmiotem jest rejestracja tych papierów wartościowych w depozycie papierów wartościowych. Dematerializacja dotyczy, co do zasady, dotyczy akcji:

1)      będące przedmiotem oferty publicznej lub

2)      dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, lub

3)      wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu, lub

4)      emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski

Co istotne, prawa z takich zdematerializowanych papierów wartościowych powstają z chwilą zapisania ich po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych i przysługują osobie będącej posiadaczem tego rachunku.

Przykład:

Akcje serii A są akcjami imiennymi uprzywilejowanymi co do głosu, w ten sposób, że na każdą jedna akcję serii A przypadają dwa głosy na Walnym Zgromadzeniu spółki.

 Akcje serii B są akcjami imiennymi uprzywilejowanymi co do dywidendy, w ten sposób, że na każdą akcję serii B przypada dywidenda przewyższająca o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych.

 Akcje serii C są akcjami imiennymi uprzywilejowanymi co do dywidendy w ten sposób, że na każdą akcję serii C przypada dywidenda przewyższająca o 100 % dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych, przy czym w odniesieniu do każdej akcji serii C zostaje wyłączone prawo głosu.

Autorem zagadnienia jest Kancelaria Gach Hulist Mizińska Wawer.