Obraz Rob van der Meijden z Pixabay
Dyspozycja na wypadek śmierci polega na tym, że posiadacz rachunku bankowego, ma prawo wskazać, komu, w przypadku jego śmierci bank będzie obowiązany wypłacić pieniądze, jeszcze przed ustaleniem kręgu spadkobierców. Dowiedzmy się więcej.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – regulacja prawna
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci została uregulowana w art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku „Prawo bankowe”. Jak wskazano powyżej polega ona na tym, że posiadacz rachunku bankowego, ma prawo wskazać, komu, w przypadku jego śmierci bank będzie obowiązany wypłacić pieniądze, jeszcze przed ustaleniem kręgu spadkobierców.
Przepis ustawy brzmi:
„Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci)”. – art. 56 Prawa bankowego.
Należy pamiętać o zachowaniu formy pisemnej, a także o tym, że dyspozycja taka jest możliwa tylko w przypadku rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej.
W tym miejscu należy również zaznaczyć, że popularne pełnomocnictwo do rachunku bankowego nie upoważnia do tego samego co dyspozycja wkładem na wypadek śmierci. Co więcej, pełnomocnictwo do rachunku bankowego wygasa wraz ze śmiercią mocodawcy, zgodnie z regulacją art. 101 § 2 kodeksu cywilnego.
Przepis ten wskazuje, że:
„Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa”.
Oznacza to, że wypłata pieniędzy z konta po śmierci mocodawcy przez osobę posiadającą pełnomocnictwo do jego rachunku bankowego będzie niemożliwa, a gdyby jednak osoba ta dokonała takiej wypłaty będzie podlegała odpowiedzialności karnej.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – czy warto?
Dyspozycja na wypadek śmierci z art. 56 prawa bankowego jest bardzo dobrym rozwiązaniem, ponieważ zabezpiecza finansowo bliskie osoby na wypadek naszej śmierci.
Koniecznie wskazać trzeba, że art. 56 ust. 1 Prawa bankowego wskazuje krąg osób, które mogą zostać wskazane przez posiadacza rachunku bankowego.
Osoby te to: małżonek, wstępny, zstępny oraz rodzeństwo.
Art. 56 ust. 3 Prawa bankowego mówi, przy tym, że taka dyspozycja może być w każdym momencie zmieniona lub odwołana przez posiadacza rachunku.
Zatem w przypadku zmiany decyzji co do tego komu mają zostać wypłacone środki po śmierci posiadacza rachunku, może on to w bardzo łatwy sposób zmienić.
Pieniądze wypłacone przez bank mogą być wydatkowane w dowolny sposób, najczęściej jednak, oprócz pokrycia kosztów pogrzebu zmarłego, będą stanowiły zastrzyk gotówki dla pozostałych przy życiu bliskich. Może mieć to znaczenie np. w przypadku śmierci tzw. jedynego żywiciela rodziny, wówczas bowiem współmałżonek oraz ewentualne dzieci mogą znaleźć się z dnia na dzień w bardzo złej sytuacji finansowej.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – jaka kwota?
Wypłacane przez bank środki w ramach dyspozycji na wypadek śmierci podlegają pewnym ograniczeniom kwotowym.
Zgodnie z art. 56 ust. 2 Prawa bankowego, kwota ta nie może przekroczyć dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, określonego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. W lutym 2024 r. wynosiło ono 7978,85 zł, co oznacza to, że jeżeli posiadacz rachunku zmarłby w marcu, to osobie wskazanej mogłoby zostać wypłacone maksymalnie 159 577 zł.
Zgodnie z art. 56 ust. 4, Prawa bankowego kwota wypłacona osobie wskazanej przez posiadacza rachunku po jego śmierci, nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Kwota ta będzie przysługiwała tylko wskazanej osobie.
Dyspozycja na wypadek śmierci a podatek od spadków i darowizn
Ostatnią kwestią jaką należy poruszyć jest kwestia podatku.
Otóż, zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, a zgodnie z art. 6 ust. 3 tej ustawy ma to miejsce z chwilą śmierci wkładcy.
Zgodnie jednak z art. 4a ust. 1 ww. ustawy, osobami zwolnionymi od podatku, pod warunkiem zgłoszenia nabycia do naczelnika urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego są między innymi małżonek, zstępni, wstępni oraz rodzeństwo, a wiec te osoby, które mogą być upoważnione do objęcia środków z wkładu oszczędnościowego. Ww. przepis wskazuje, że:
„1. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4 (…)”
Tym samym w przypadku wypełnienia przez osoby najbliższe warunków opisanych w powyższym przepisie realizacja dyspozycji na wypadek śmierci pozostawać będzie wolna od podatku od spadków i darowizn.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe
- Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn
Stan prawny na dzień 27 kwietnia 2024 r.
Katarzyna Surma-Winiarska, aplikantka radcowska w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzaty Gach