Na czym polega naruszenie dóbr osobistych? Jak się bronić?

Artykuł zewnętrzny

Jeśli chodzi o dobra osobiste, często zdarza się tak, że jakaś osoba, najczęściej były pracownik, były małżonek, konkurencja itp. rozpowiada na nasz temat nieprawdę, jedynie w celu ośmieszenia nas, czy w celu utraty zaufania do nas. Jednak dobra osobiste określone w kodeksie cywilnym nie ograniczają się tylko dóbr w postaci wizerunku, czy godności. Przepisy wymieniają także  zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Dobra te zostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Naruszenie dóbr osobistych – kiedy można o tym mówić?

Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są:

• istnienie dobra osobistego,
• zagrożenie lub naruszenie tego dobra,
• bezprawność zagrożenia lub naruszenia.

Pierwsze dwie przesłanki musi udowodnić powód dochodzący ochrony; pozwany może bronić się, wykazując, że nie działał bezprawnie. Jest to bardzo korzystne dla powoda rozłożenie ciężaru dowodu, gdyż na pozwanym spoczywać będzie ciężar udowodnienia, że naruszenie nie było bezprawne. Powód musi wykazać, iż doszło do zagrożenia lub naruszenia istniejącego dobra osobistego.

Bezprawność działania polega na naruszeniu dóbr osobistych w kategoriach zobiektywizowanych, ponieważ polega ono na naruszeniu obiektywnych, chronionych prawem stanów rzeczy oraz na samym przekroczeniu zakreślonej w art. 24 § 1 k.c. granicy zagrożenia dobra osobistego, ale do powstania roszczenia uprawnionego konieczna jest wskazana bezprawność – przypomina adw. A. Koschel-Sturzbecher z Kancelarii Adwokackiej w Poznaniu.

Ochrona dóbr osobistych – na czym może polegać?

Na gruncie kodeksu cywilnego, wizerunek jako dobro osobiste podlega ochronie na podstawie przepisu art. 23 i 24 k.c. Osoba, której dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania (chyba, że nie jest ono bezprawne). W razie dokonanego naruszenia, osoba taka może też żądać, by osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła wszystkich niezbędnych czynności do usunięcia skutków naruszeń, w szczególności, aby:

• złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (można podać konkretną treść oświadczenia, którego domagamy się, by osoba naruszające nasze dobro osobiste złożyła, a także podać, gdzie ma je złożyć i w jakiej czcionce),
• zapłaciła zadośćuczynienie pieniężne,
• zapłaciła odpowiednią sumę pieniężną na wskazany cel społeczny,
• w razie wyrządzonej również szkody majątkowej- może żądać naprawienia jej na zasadach ogólnych.

W razie naruszenia naszego wizerunku można domagać się powyżej wymienionych roszczeń, w pierwszej kolejności należy spróbować porozmawiać, wezwać do pokojowego zakończenia sporu np. poprzez wystosowanie wezwania do zaprzestania naruszenia dóbr osobistych. W razie braku reakcji można złożyć pozew do sądu o naruszenie dóbr osobistych.

Jak się bronić w przypadku, gdy ktoś narusza nasze dobra osobiste?

Zawsze, gdy nie jesteśmy pewni, czy dana sytuacja nosi znamiona naruszenia dóbr osobistych, najlepiej udać się po poradę prawną do adwokata, który pomoże ocenić daną sytuację i powie jakie kroki prawne można podjąć. Co istotne, sprawy z naruszenia dóbr osobistych często swój finał znajdują w sądzie, więc adwokat będzie mógł nas reprezentować w tym postępowaniu sądowym.

Pierwszym krokiem jest przeważnie przesłanie do osoby naruszającej nasze dobro lub dobra osobiste wezwania do zaprzestania ich naruszenia, w piśmie tym można też wezwać do zapłaty roszczeń wskazanych wyżej w artykule. Niekiedy takie wezwanie sporządzone przez profesjonalnego pełnomocnika już odnosi skutek i osoba naruszające dane dobro dostosowuje się do wezwania. Jeśli tego nie zrobi, a uznamy, że sprawa jest na tyle uciążliwa, że nie możemy tego dalej tolerować, należy złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych.

Pozew o ochronę dóbr osobistych – sprawa sądowa w przypadku naruszenia dóbr osobistych

Jak wskazano wyżej, w przypadku, gdy zdecydujemy się na złożenie pozwu do sądu w sprawie o naruszenie naszych dóbr osobistych możemy albo skorzystać z pomocy przy tym adwokata, który specjalizuje się w tego typu sprawach- wtedy to on będzie odpowiedzialny za złożenie wszystkich niezbędnych dokumentów do sprawy, w tym pozwu, lub złożyć go samemu.

Jeśli chodzi o sprawy o naruszenie dóbr osobistych, sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie zawsze właściwy miejscowo sąd okręgowy, zatem nie rejonowy- co jest często błędem.

Elementy, które powinien zawierać pozew o ochronę dóbr osobistych:

1. oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
2. oznaczenie rodzaju pisma (pozew),
3. osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
4. dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna,
5. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu (nie jest więc konieczne wskazanie podstawy prawnej),
6. podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika (w tym przypadku należy także załączyć pełnomocnictwo),
7. wymienienie załączników.

Koszty związane ze sprawą sądową o ochronę dóbr osobistych

Przy roszczeniach niemajątkowych zawartych w pozwie, czyli takich jak złożenie odpowiedniego oświadczenia przez osobę dopuszczającą się naruszenia dóbr osobistych, czy przeprosiny, podstawową opłata od pozwu jest 600 zł. Kwotę tą uiszcza się na konto właściwego sądu albo przez zakup znaków sądowych w kasie sądu i naklejenie ich na pierwszą stronę pozwu. W przypadku składania także roszczeń majątkowych- czyli odszkodowanie/zadośćuczynienie należy uiścić też dodatkową opłatę zależną od kwoty dochodzonych roszczeń, a na wysokość tych opłat wskazuje ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Oczywiście jeśli zdecydujemy się na pomoc prawną adwokata lub radcy prawnego, to musimy liczyć się z konieczność uiszczenia honorarium dla Kancelarii, które zależne jest od skomplikowania sprawy, jej trudności i wysokości dochodzonych roszczeń.

Ponadto, dość często w sprawach o ochronę dóbr osobistych powołuje się wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego danej niezbędnej specjalizacji np. grafologa, biegłego rzeczoznawcy itp., co wiąże się z kosztami od kilkuset zł do nawet kilkunastu tysięcy. Oczywiście, w razie wygrania sprawy, strona przegrywająca musi zwrócić drugiej stronie poniesione przez nią koszty, a w przypadku dowodu z opinii biegłych, sądy często zobowiązują najpierw jedynie do uiszczenia zaliczki na taką opinię, a dopiero później rozliczają jej całkowite koszty.