Instytucja umorzenia udziału w spółce z o.o. została uregulowana w art. 199 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.).
Umorzenie udziału stanowi jego prawne unicestwienie tj. dotychczas istniejący udział przestaje całkowicie istnieć. Wszelkie prawa udziałowe związane z danym udziałem wygasają a wspólnik, któremu przysługiwał dany udział przestaje być wspólnikiem spółki, chyba że posiada inne udziały w spółce, które nie zostały umorzone. Instytucja umorzenia udziałów, podobnie jak instytucja wyłączenia wspólnika ze spółki, wpływa na osobowy skład spółki. Umorzeniu może ulec jedynie cały udział wspólnika w spółce. Część udziału może ulec umorzeniu, gdy w spółce zostały ustanowione udziały podzielne.
Umorzenie udziału w spółce z o.o. – charakter umorzenia
Umorzenie udziału może mieć charakter dobrowolny lub przymusowy (art. 199 § 1 k.s.h.) – w zależności od tego, czy następuje za zgodą czy wbrew woli wspólnika. Umorzenie udziału w spółce z o.o. może przybrać postać odpłatną– za wynagrodzeniem (art. 199 § 2) lub nieodpłatną – bez wynagrodzenia za zgodą wspólnika (art. 199 § 3 k.s.h..). Pewną odmianą umorzenia udziału w spółce z o.o. jest także umorzenie automatyczne. [emaillocker] Umorzenie automatyczne bywa zwykle wynikiem ziszczenia się określonego w umowie spółki zdarzenia i następuje bez konieczności podejmowanie w tym zakresie stosownej uchwały zgromadzenia wspólników (art. 199 § 4 k.s.h. ) lub na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników (art. 199 § 1 k.s.h.). Umorzenie udziału w spółce z o.o. może być finansowane z czystego zysku (art. 199 § 6 i 7 k.s.h.) lub przez obniżenie kapitału zakładowego (art. 199 § 6 k.s.h.). Umorzenie udziału w spółce z o.o. z o.o. z tzw. czystego zysku oznacza, że wynagrodzenie dla wspólnika może być rozliczone tylko z tych kwot, które mogłyby być wypłacone wspólnikom jako dywidenda. Najczęściej praktycznie rozliczenie takie następuje poprzez obniżenie kapitału zapasowego/rezerwowego utworzonego wyłącznie z zysku. W przypadku rozliczenia wynagrodzenia z tytułu umorzenia z czystego zysku, nie dokonuje się obniżenia kapitału zakładowego.
Umorzenie udziału w spółce z o.o. – inne warunki
W aktualnym stanie prawnym do umorzenia udziału może dojść jedynie wtedy, gdy spółka została zarejestrowana oraz gdy umowa spółki przewiduje możliwość umorzenia udziału (art. 199 § 1 k.s.h. zd. 1). Zatem jeśli umowa spółki z o.o. nie przewiduje możliwości umorzenia udziałów, najpierw należy dokonać zmiany jej postanowień. Umorzenie udziału nie może mieć miejsca w fazie spółki w organizacji oraz w fazie jej likwidacji. Stosowne postanowienie umowne dopuszczające możliwość umorzenia udziału jest warunkiem koniecznym do umorzenia udziału. Dotyczy to każdego sposobu umorzenia zarówno umorzenia udziału wymagającego uchwały zgromadzenia wspólników dobrowolnego lub przymusowego (art. 199 § 2 k.s.h.) jaki i umorzenia automatycznego (art. 199 § 4 k.s.h.).
Umorzenie automatyczne ma charakter umorzenia przymusowego, ponieważ odbywa się ono bez zgody wspólnika, którego udziałów dotyczy (art. 199 § 4 k.s.h.).
Natomiast niezależnie od charakteru umorzenia tj. czy chodzi o umorzenie dobrowolne czy przymusowe, umorzenie nieodpłatne zawsze będzie wymagać zgody wspólnika (art. 199 § 3 k.s.h.).
Przymusowe umorzenie udziału na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników będzie możliwe, o ile w umowie spółki zostaną określone zarówno przesłanki takiego umorzenia jak i jego tryb (art. 199 § 1 k.s.h. zd. 2). Przepisy k.s.h. nie określają jakiego typu mogą to być przesłanki, należy zatem przyjąć iż brak jest w tym zakresie jakichkolwiek ograniczeń. Mogą to być okoliczności istniejące zarówno po stronie wspólnika jak i spółki. Ponadto uchwała taka powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Wynagrodzenie to, w przypadku umorzenia przymusowego, nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Uchwała taka powinna zawierać również uzasadnienie (art. 199 § 2 k.s.h.).
Automatyczne umorzenie udziału w spółce z o.o. bez konieczności powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników może nastąpić, o ile umowa spółki jednoznacznie, w sposób nie budzący jakichkolwiek wątpliwości wskazuje zdarzenie, z którym należy wiązać skutek w postaci umorzenia udziałów. W tym przypadku umowa spółki powinna także określać w jaki sposób należy ustalić wynagrodzenie za umorzony udział (art. 199 k.s.h. § 4 zd. 2 w związku z art. 199 § 2 zd. 2 k.s.h.). W przypadku umorzenia automatycznego zarząd spółki powinien powziąć niezwłocznie uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego, chyba że umorzenie udziału następuje z czystego zysku (art. 199 § 5 k.s.h.).
W sytuacji umorzenia udziału bez wynagrodzenia następuje nieodpłatne nabycie udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia (art. 200 § 1 k.s.h.).
Umorzenie udziału w spółce z o.o. – podsumowanie
Możliwość umorzenia udziałów w spółce z o.o. musi wynikać z umowy spółki a spółka musi figurować w rejestrze przedsiębiorców, aby mogło dojść do umorzenia jej udziałów. Umorzenie udziału może nastąpić dobrowolnie, za zgodą wspólnika, którego udział podlega umorzenia na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników lub przymusowo, bez zgody wspólnika na podstawie uchwały zgromadzenie wspólników, może przybrać formę automatycznego umorzenia, w razie ziszczenia się zdarzenia określonego w umowie spółki. Zasadą jest umorzenie odpłatne, a umorzenie nieodpłatne może nastąpić tylko i wyłączenie za zgodą wspólnika niezależnie od sposobu i charakteru tego umorzenia.
[/emaillocker]
PW
