Strona główna Spółki Zmiany w Kodeksie spółek handlowych 2022

Zmiany w Kodeksie spółek handlowych 2022

18 października 2022

636

W dniu 13 października 2022 r. wchodzi w życie Ustawa z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022. 807). Wprowadza ona do Kodeksu spółek handlowych (KSH) istotne zmiany w funkcjonowaniu spółek kapitałowych.

Wprowadzane zmiany dotyczą m.in. następujących obszarów:

Grupa spółek
Organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej

Prawo grup spółek

Główny element nowelizacji ustawy z 9 lutego 2022 r. o zmianie Kodeksu spółek handlowych tworzą przepisy o grupie spółek (art. 21¹ i n. KSH), oraz zasady zarządzania spółkami handlowymi i nadzoru nad tymi spółkami.

Art. 1 pkt 1 lit. b, ustawy nowelizującej dodaje do KSH nowy przepis, tj. art. 4 § 1 pkt 5¹ KSH. Zawiera on definicję grupy spółek wskazując, że:

„grupa spółek to spółka dominująca i spółka albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.”

Koniecznym elementem do uznania za grupę spółek, jest przyjęcie przez spółki uczestniczące w grupie, wspólnej strategii gospodarczej, która określa interes tej grupy spółek.

„Nie działają one wszakże ex lege, lecz konieczne jest przystąpienie przez spółkę zależną do grupy na podstawie uchwały zgromadzenia i ujawnienie tej okoliczności w rejestrze. Taki krok skazuje jednak powiązane spółki na stosowanie skrajnie sformalizowanego mechanizmu „wiążących poleceń”, wydawanych przez „matkę” „córkom” czy „wnuczkom”. Nie przystaje on do realiów nowoczesnych organizmów gospodarczych. Wyegzekwowanie pożądanego zachowania można osiągnąć dużo łatwiej przy wykorzystaniu powszechnie stosowanych nieformalnych instrumentów wpływu. Kontrola kapitałowa nad uczestnikami grupy daje gwarancję, że strategia grupy, zalecenia czy rekomendacje ustalane w centrali będą wdrażane na niższych szczeblach organizacji.” [1]

Ustawodawca wprowadził w ten sposób nową kategorię prawną, jaką jest „interes grupy spółek”. Zgodnie z art. 1 pkt 4 KSH, spółka dominująca i spółka zależna, uczestniczące w grupie spółek powinny się kierować „interesem grupy spółek”.

„Zgodnie bowiem z art. 21¹ § 1 KSH, spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, kierują się obok interesu spółki interesem grupy spółek. Art. 21¹ KSH reguluje trzy fundamentalne kwestie dla prawa grup spółek, a mianowicie:

zawiera klauzulę generalną określającą granice powoływania się na interes grupy spółek (art. 21¹ 1 KSH),
nakłada obowiązek ujawnienia w rejestrze przedsiębiorców faktu uczestnictwa spółki w grupie spółek (art. 21¹ 3 KSH), uzależniając to uprzednio od podjęcia przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uchwały o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej (art. 21¹§ 2 KSH),
dopuszcza powoływanie się na interes grupy spółek przez zarządców spółki uczestniczącej w grupie spółek w celu wyłączenia ich osobistej odpowiedzialności wynikającej z zasad ogólnych KSH (art. 21¹ 4 KSH).

Zdefiniowanie pojęcia „grupa spółek” nie oznacza w praktyce – jak zastrzegł ustawodawca w uzasadnieniu do ustawy zmieniającej i przyjętej w niej koncepcji prawa holdingowego – obowiązku powstania sformalizowanej struktury organizacyjnej posiadającej własną nazwę, quasi-organy, regulamin, powoływanej przez uczestników grupy spółek bądź zapewniającej przystąpienie do niej innym spółkom. Takie ujęcie tworzyłoby bowiem własną podmiotowość grupy spółek, trudną do przyjęcia systemowego, ze względu na zasadę zamkniętego katalogu typów spółek (numerus clausus), wyrażoną w art. 1 § 2 KSH.” [2]

Przepisy dotyczące organów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej

Wprowadzenie nowego pojęcia do obrotu prawnego, powoduje nowe obowiązki i uprawnienia po stronie organów spółek. Zmiany te obejmują każdy rodzaj spółki kapitałowej, czyli także spółki z ograniczona odpowiedzialnością.

Dotychczasowy stan prawny nie przewiduje dla rady nadzorczej ściśle skonkretyzowanego zadania. Zgodnie bowiem z art. 219 § 1 KSH rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

Ustawodawca w nowelizacji KSH, przewidział wzmocnienie zakresu nadzoru nad spółką sprawowanego przez radę nadzorczą. Katalog obowiązków członków został ściślej doprecyzowany.

Do obowiązków członków rady nadzorczej spółki kapitałowej można zaliczyć :

obowiązkowy nadzór rady nadzorczej spółki dominującej nad realizacją interesu grupy spółek (który co do zasady można wyłączyć poprzez zapis w statucie spółki),
obowiązkowe sporządzanie sprawozdania przez zarząd spółki zależnej co roku, na temat powiązań umownych ze spółką dominującą oraz wydanych przez nią wiążących poleceniach.

Nowymi uprawnieniami będą:

uprawnienie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych (reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego) do żądania przeprowadzenia specjalnego audytu w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek,
uprawnienie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych (reprezentujących mniej niż 10% kapitału zakładowego) do żądania przeprowadzenia przymusowego odkupu ich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej,
uprawnienie spółki dominującej reprezentującej co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej do podjęcia uchwały o przymusowym wykupie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Ponadto ustawa nowelizująca wprowadza do KSH przepisy karne przewidujące odpowiedzialność za naruszenie ww. obowiązków, ponieważ ustawodawca wprowadza obowiązek zachowania przy wykonywaniu obowiązków przez członka zarządu i rady nadzorczej, staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności oraz obowiązku lojalności wobec spółki, a także związanego z tym zakazu ujawniania tajemnic spółki także po wygaśnięciu mandatu.

Okolicznością wyłączająca cywilnoprawną odpowiedzialność członków zarządu i rady nadzorczej za szkody wyrządzone spółce jest działanie w sposób lojalny, w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego.

Następna zmianą określoną w art. 202 § 2 zd. 2 KSH i art. 218 § 2 zd. 2 KSH jest wprowadzenie sposobu obliczania kadencji. Według nowych zasad oblicza się ją w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Dzięki tej regulacji wyjaśnia się moment wygaśnięcia mandatu członka organu spółki kapitałowej w związku z upływem jego kadencji.

Kolejnym elementem nowelizacji KSH jest wprowadzenie nowych obowiązków zarządów spółek kapitałowych. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – nowym obowiązkiem nałożonym przez ustawodawcę jest obowiązek protokołowania uchwał zarządu na wzór obecnej regulacji zarządu spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej. W przypadku spółki akcyjnej – obowiązek niezwłocznego udzielania radzie nadzorczej informacji m.in. o podjętych uchwałach, sytuacji spółki, postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju oraz transakcjach i innych zdarzeniach wpływających lub mogących wpłynąć na sytuację majątkową spółki. W przypadku pozostałych spółek kapitałowych – obowiązek przekazania radzie nadzorczej (lub jej doradcy) na jej (lub jej doradcy) żądanie wszystkich informacji, dokumentów, sprawozdań oraz wyjaśnień dotyczących spółki (lub ich sporządzanie).

Podstawa prawna: Ustawa z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022. 807)

Odwołania źródłowe:

Objaśnienia:

[1]Prof. dr hab. Opalski Adam: https://legalis.pl/reforma-kodeksu-spolek-handlowych-bilans-korzysci-i-kosztow/

[2] Milewska Aleksandra https://legalis.pl/grupa-spolek-nowa-definicja-w-ksh/

Stan prawny na dzień 13 października 2022 roku

Klaudia Kowalczyk – aplikant radcowski w Kancelarii Radcy Prawnego Małgorzata Gach