Czy pracodawca ma prawa do utworu stworzonego przez pracownika? Czy na prawa autorskie wpływa sposób zatrudnienia pracownika – na podstawie umowy o pracę lub innej umowy cywilnoprawnej (o dzieło lub zlecenie)?

28 marca 2011

832

Na gruncie obowiązującej ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. prawa autorskie i prawa pokrewne (dalej zwanej Ustawą), uprawnienia pracodawcy do nabywania utworów wytworzonych przez pracownika zostały zróżnicowane w zależności od stosunku prawnego łączącego strony. Inne uprawnienia przysługują pracodawcy w sytuacji umowy o pracę, inne gdy strony zawarły umowę cywilnoprawną w postaci umowy o dzieło lub zlecenia.
Sytuację wynikającą ze stosunku pracy reguluje art. 12 Ustawy, w myśl którego pracodawca nabywa prawa autorskie do utworu pracowniczego w tym zakresie, który wynika z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. W przypadku nieoznaczenia w umowie pól eksploatacji, do których pracodawcy przysługują autorskie prawa majątkowe, należy uwzględniać m. in. zakres działania pracodawcy. Aby utwór miał „charakter pracowniczy” i znajdowała zastosowanie regulacja przewidziana w art. 12, niezbędne jest, aby stworzenie utworu nastąpiło „w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy”, tzn. stworzenie danego dzieła należało do zakresu zadań (obowiązków) pracownika. Obowiązki takie mogą być sprecyzowane w samej umowie o pracę, w bezpośrednich poleceniach służbowych (wydanych w granicach obowiązków pracowniczych danego twórcy), w układach zbiorowych i normach wewnątrzzakładowych.

Art. 12 nie ma zastosowania do utworów stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia, a także do utworów stworzonych w ramach konkursu. We wszystkich tych przypadkach kwestia ewentualnych uprawnień zamawiającego do eksploatowania utworu oceniana jest w świetle przepisów rozdz. 5 Ustawy, które dla przejścia prawa, a nawet udzielenia licencji, jako warunek konieczny wymagają m. in. wyraźnego wymienienia w umowie pól eksploatacji, co eliminuje możliwość ustalenia prawa korzystania z utworu przez zamawiającego na podstawie dorozumianej woli stron. W takim przypadku prawo autorskie może zostać przeniesione na inną osobę jedynie wskutek umowy (art. 41 Ustawy). Oznacza to, iż prawa autorskie nie przysługują pracodawcy automatycznie i musi uzyskać wcześniejszą zgodę pracownika, by móc z nich skorzystać.

Autor: Urszula Młynarczyk, radca prawny w kancelarii „Rachelski i Wspólnicy”