Pełnomocnik z urzędu – pozostałe zasady wspólne (cz. 3)

W poprzednich artykułach była mowa o: 1) warunkach przyznania pełnomocnika z urzędu osobom fizycznych, oraz 2) wymogach dla przyznania pełnomocnika z urzędu osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej. W dzisiejszej publikacji nieco więcej informacji ogólnych przydatnych dla każdej z tych kategorii podmiotów.

Pełnomocnik z urzędu – tryb procedowania

Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego świadczącego pomoc prawną na koszt Państwa następuje po przeprowadzeniu przez sąd stosownego postępowania.

O zasadności wniosku sąd rozstrzyga postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.

Wniosek w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika z urzędu jest pismem procesowym, musi więc spełniać ogólne wymogi określone w art. 126 k.p.c. (zob. W. Gawrylczyk, Zwolnienie osób prawnych od kosztów sądowych w sprawach cywilnych – stan prawny obecny i projektowany, Monitor Prawniczy 2005, nr 6, str. 292).

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu (art. 117 § 4 k.p.c.).

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego może zostać złożony także przez stronę reprezentowaną przez adwokata lub radcę prawnego (art. 117 § 3 k.p.c.). W tym przypadku również wymagane jest złożenie oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Niezłożenie oświadczenia stanowi brak formalny wniosku i skutkuje zwrotem wniosku bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych.

Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu może być także zgłoszony ustnie do protokołu. W razie złożenia wniosku ustnie do protokołu, oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym może być złożone także ustnie do protokołu (art. 117 § 4 k.p.c.).

Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny (art. 117 § 5 k.p.c.).

Wyjątkowo pomoc prawna z urzędu w postaci pomocy prawnej świadczonej przez adwokata może być ustanowiona przez sąd, bez złożenia wniosku, dla osoby, której postępowania dotyczy bezpośrednio, a która ze względu na swój stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia takiego wniosku a sąd uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny (art. 48 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego).

Czy można wskazać pełnomocnika z imienia i nazwiska?

Sąd nie ustanawia pełnomocnika imiennie, jednakże strona we wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu ma prawo wskazać adwokata lub radcę prawnego, którego pomoc chciałaby uzyskać (art. 117³ § 3 k.p.c).

W miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym właściwy organ samorządu adwokatury lub radców prawnych wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę – jak z tego wynika wskazanie nie jest wiążące ani dla sądu ani dla właściwych organów samorządu.

Joanna Mucha – współpracownik Portalu