Opodatkowanie podatkiem VAT zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Zgodnie z treścią art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT), przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Transakcja zbycia skutkuje przeniesieniem na nabywcę prawa do rozporządzania przedmiotem zbycia jak właściciel, przy czym zbycie może przybrać formę np. sprzedaży, darowizny, wniesienia aportu do spółki.

W art. 2 pkt 27e ustawy o VAT, ustawodawca zdefiniował „zorganizowaną część przedsiębiorstwa” jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Zorganizowaną część przedsiębiorstwa musi zatem charakteryzować niezależność finansowa i organizacyjna, a po wydzieleniu część przedsiębiorstwa musi ona stanowić niezależne przedsiębiorstwo. Z treści tej definicji wynika, iż ze zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa mamy do czynienia wówczas, jeżeli spełnione są wszystkie następujące przesłanki:

1.istnieje zespół składników materialnych i niematerialnych (w tym zobowiązania)
2.zespół ten musi być organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie; o wyodrębnieniu finansowym może świadczyć nie tylko samodzielne sporządzanie bilansu przez oddział, ale każde wyodrębnienie, na podstawie którego możemy poznać sytuację finansową części przedsiębiorstwa, które będzie przedmiotem zbycia;
3.wyodrębnione składniki muszą być przeznaczone do realizacji określonych zadań gospodarczych;
4.po wyodrębnieniu część przedsiębiorstwa musi być niezależnym przedsiębiorstwem samodzielnie realizującym te zadania.

Powyższe oznacza, że zorganizowana część przedsiębiorstwa nie jest sumą poszczególnych składników, przy pomocy których w przyszłości, będzie można prowadzić odrębny zakład, lecz pewnym zorganizowanym zespołem tych składników. Warunkiem niezbędnym jest wydzielenie tego zespołu w istniejącym przedsiębiorstwie, które to wydzielenie ma zachodzić na trzech płaszczyznach: organizacyjnej, finansowej i funkcjonalnej.

Wyodrębnienie organizacyjne oznacza, że zorganizowana część przedsiębiorstwa występuje w strukturze organizacyjnej podatnika, np. jako dział, wydział, oddział itp. Ocena ta musi być dokonywana według podstawowego kryterium, tj. ustalenia, jaką rolę składniki majątkowe i związane z nimi prawa materialne odgrywały w funkcjonowaniu dotychczasowego przedsiębiorstwa.

Wyodrębnienie finansowe oznacza sytuację, w której poprzez odpowiednią ewidencję zdarzeń gospodarczych możliwe jest przyporządkowanie przychodów i kosztów oraz należności i zobowiązań do zorganizowanej części przedsiębiorstwa (informacja o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego z dnia 27.01.2005 r. Nr US72/ROP1/423-863/IW/04 wydana przez Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie).

Wyodrębnienie funkcjonalne sprowadza się do oceny, czy wyodrębniona organizacyjnie całość jest w stanie przejąć zadania oraz samodzielnie funkcjonować na rynku.

Biorąc pod uwagę konsekwencje podatkowe, najistotniejszym elementem planowanej transakcji jest ocena, czy określone składniki przedsiębiorstwa, spełniają funkcję zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Wyłączenie jakiegoś składnika przynależnego do zorganizowanej części przedsiębiorstwa – np. zobowiązań, składników niematerialnych, czy zakładu pracy – może zagrozić uznaniu określonego zespołu składników za zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Zbycie natomiast poszczególnych składników majątkowych, które nie posiadają łącznie cech właściwych dla zorganizowanej części przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów art. 2 pkt 27e ustawy o VAT, powoduje, że przepis art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, nie będzie miał zastosowania. Zbycie takich składników traktowane będzie na gruncie ustawy o VAT jako dostawa towarów (czy ewentualnie świadczenie usług), o których mowa w art. 7 i 8 ww. ustawy o VAT i stanowić będzie co do zasady czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. Podatnik zobowiązany będzie wówczas, zbywając składniki przedsiębiorstwa, zastosować właściwe stawki podatku VAT lub ewentualne zwolnienie z opodatkowania, dla poszczególnych składników majątku, w zależności od tego co dokładnie było przedmiotem zbycia.

Autor: Katarzyna Hendigery-Małczyńska, aplikant radcowski
Gregorowicz-Ziemba Krakowiak Gąsiorowski Kancelaria Prawna