Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują trzy procedury umorzenia udziałów w spółce z o.o., tj. umorzenie przymusowe (bez zgody wspólnika na podstawie uchwały wspólników, zgodnie z przesłankami i trybem określonym w umowie spółki), umorzenie automatyczne (warunkowe) – dochodzi ono do skutku w razie ziszczenia się określonych w umowie spółki zdarzeń bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników (art. 199 § 4-5 K.s.h.) oraz umorzenie dobrowolne (do jego przeprowadzenia konieczne jest zawarcie umowy pomiędzy spółką a wspólnikiem, tym samym umorzenie udziałów wspólnika dokonuje się za jego zgodą). Analogicznie sytuacja kształtuje się w przypadku akcji w spółce akcyjnej lub komandytowo-akcyjnej.
Umorzenie udziałów prowadzi w skrócie do ich unicestwienia, tym samym wspólnik, którego udziały zostały umorzone traci w zakresie umorzonych udziałów w szczególności prawo do dywidendy oraz inne prawa majątkowe, jak również nie może z udziałów tych (bo ich po prostu już nie ma) wykonywać prawa głosu oraz innych uprawnień przypisanych do udziałów.
A co w zakresie finansów?
W przypadku umorzenia przymusowego oraz automatycznego przepisy K.s.h. zabezpieczają interesy „umarzanego” wspólnika, ponieważ zgodnie z ich treścią wynagrodzenie w tych rodzajach umorzenia nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. W uproszczeniu zatem wspólnik/akcjonariusz uzyska za umarzane walory co najmniej ich wartość księgową.
Natomiast w przypadku umorzenia dobrowolnego tego typu obostrzeń nie ma, zatem wspólnik i spółka mogą owo wynagrodzenie ustalić wg dowolnej wartości. Co istotne zgodnie z art. 199 § 3 K.s.h. „Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia”. Przyczyny umorzenia nieodpłatnego mogą być różne, często formułę tę wykorzystuje się po prostu do zmian właścicielskich w danej spółce. Po umorzeniu akcji/udziałów bez wynagrodzenia jednego ze wspólników, w spółce pozostaną docelowi inni wspólnicy a jednocześnie spółka nie wyzbędzie się określonych środków finansowych, które w przeciwnym przypadku musiałyby być wypłacone „umarzanemu” wspólnikowi.
Oczywiste jest, iż skoro „umarzany” wspólnik nie uzyskuje od spółki – za swoją oczywiście zgodą – żadnego przysporzenia majątkowego, – to nie jest zobligowany do zapłaty podatku dochodowego. Pojawić się może natomiast pytanie czy przychód taki nie powinien być rozpoznany po stronie spółki, która nie wypłacając „umarzanemu” wspólnikowi wynagrodzenia za umarzane akcje/udziały niejako zaoszczędziła na wydatku.
Jak wskazano w tym zakresie w jednej z ostatnio wydanych interpretacji podatkowych tj. Interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 3 kwietnia 2014 r. sygn. IPTPB3/423-17/14-2/IR – „Umorzenie udziałów własnych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością bez wynagrodzenia dla jej wspólników (zarówno dokonywane: w trybie umorzenia dobrowolnego, jak i przymusowego; z obniżeniem kapitału zakładowego, jak i bez jego obniżenia), nie zostało bezpośrednio wymienione w regulacjach ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w tym w art. 12 ust. 1 tej ustawy, jako zdarzenie skutkujące albo nieskutkujące powstaniem przychodu dla tej spółki. Jednocześnie, dokonanie tej czynności nie wiąże się z uzyskaniem jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego przez spółkę umarzającą udziały, z otrzymaniem przez nią realnych, określonych wartości w sensie ekonomicznym. Jej istotą jest przesunięcie (przeksięgowanie) części środków spółki w ramach jej kapitału własnego. Wobec powyższego, nie można stwierdzić, że skutkiem podatkowym analizowanej sytuacji jest uzyskanie przychodu przez Wnioskodawcę. W szczególności, w przedstawionym stanie faktycznym, Spółka nie uzyskuje nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W myśl tej regulacji, do przychodów, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zalicza się w szczególności wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez samorządowe zakłady budżetowe w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie”. Organ podatkowy potwierdził w/w stanowisko w całości, akceptując także tezę, iż „Wnioskodawca uważa, że w przedstawionym zdarzeniu przyszłym nie uzyska przychodu ani dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych w związku z nabyciem udziałów własnych bez wynagrodzenia w celu ich umorzenia i umorzeniem własnych udziałów bez wynagrodzenia na rzecz wspólników, których udziały zostaną umorzone”. Podsumowując, organy podatkowe stoją na stanowisku, że nieodpłatne umorzenie akcji lub udziałów w spółce nie powoduje powstania po stronie tej spółki przychodu do opodatkowania.
Analogiczne stanowisko zajęły także inne organy podatkowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 19.02.2014 IBPBI/2/423-1524/13/BG czy ten sam organ w interpretacji z dnia 13 maja 2013 r. sygn. IBPBI/2/423-244/13/CzP czy Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z dnia 13 lutego 2013 r. sygn. IPTPB3/423-423/12-2/MF.
GM.
