Stosunek pracy między stronami może być uregulowany w inny sposób niż za pomocą umowy o pracę. Art. 2 k.p. definiuje pracownika jako osobę zatrudnioną nie tylko na podstawie umowy o pracę, ale również powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Stosunek pracy na podstawie powołania
Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w przypadkach określonych w odrębnych przepisach (art. 68 § 1 k.p.). Powołanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy jest aktem jednostronnym, który wywiera podwójny skutek: powierza danej osobie stanowisko lub funkcję oraz nawiązuje stosunek pracy osoby powołanej z podmiotem powołującym. Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeśli nie został on określony – w dniu doręczenia powołania, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (art. 682 k.p.). Pozbawienie pracownika stanowiska poprzez odwołanie może nastąpić w każdym czasie przez organ, który go powołał (art. 70 § 1 k.p.). Do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniem przepisów regulujących rozwiązanie umowy o pracę oraz rozpatrywania niektórych sporów ze stosunku pracy (art. 69 k.p.).
Stosunek pracy na podstawie wyboru
Stosunek pracy na podstawie wyboru powstaje tylko wówczas, gdy z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy za wynagrodzeniem (art. 73 § 1 k.p.). Charakterystyczną cechą stosunku pracy powstałego na podstawie wyboru jest z góry określony czas jego trwania. Rozwiązanie stosunku pracy następuje z chwilą wygaśnięcia mandatu (art. 73 § 2 k.p.).
Stosunek pracy na podstawie mianowania
Stosunek pracy na podstawie mianowania nawiązuje się w przypadkach określonych w odrębnych przepisach (art. 76 k.p.). Kodeks pracy ma zastosowanie jedynie w sytuacjach, które nie zostały w nich uregulowane. Mianowanie jest aktem administracyjnym. Na podstawie mianowania powstają dwa rodzaje stosunków prawnych: służbowy stosunek pracy oraz stosunek służbowy o charakterze administracyjno-prawnym (dotyczący służb mundurowych policji, straży granicznej czy ABW). Stosunek pracy, którego podstawą jest mianowanie ustaje na skutek porozumienia stron, upływu terminu wypowiedzenia, rozwiązania w trybie natychmiastowym bądź wygaśnięcia.
Stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią pracy a jej członkiem reguluje ustawa – Prawo Spółdzielcze, a w zakresie nieuregulowanym odmiennie tą ustawą stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu pracy (art. 77 k.p.).
Autor: Urszula Młynarczyk, radca prawny w kancelarii „Rachelski i Wspólnicy”
