Ciąża pracownicy: Pracownica sama zwalnia się z pracy

W poprzednim artykule omówiono kwestię ochrony prawnej kobiety w ciąży, gdy wypowiedzenie składa pracodawca. W niniejszym artykule kilka słów o sytuacji prawnej pracownicy, która składa wypowiedzenie lub rozwiązuje umowę o pracę w drodze porozumienia stron, a później dowiaduje się o ciąży.

Zakaz wypowiadania umowy o pracę

W art. 177 § 1 Kodeksu pracy (K.p.) ustawodawca zabrania pracodawcy wypowiadania lub rozwiązywania umów o pracę, z pracownicami w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego. Wyjątek stanowi zwolnienie dyscyplinarne, ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy.

Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego (SN) powyższy zakaz obowiązuje także w sytuacji, gdy pracodawca wypowie pracownicy umowę o pracę, a w okresie wypowiedzenia zajdzie ona w ciążę (wyr. SN z dnia 2 czerwca 1995 r. w sprawie I PRN 23/95). W takim przypadku pracodawca po otrzymaniu zaświadczenia o ciąży ma prawny obowiązek cofnięcia złożonego oświadczenia woli, a tym samym przywrócenia pracownicy do pracy.

Podobnie wygląda sytuacja, gdy pracownica wypowie umowę o pracę lub zostanie ona rozwiązana na mocy porozumienia stron.  Nie zawsze jednak może uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli.

Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu istotnego

W art. 84 Kodeksu cywilnego (K.c.) nie znajdziemy definicji pojęcia błędu. Można ją wyprowadzić np. z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie VI Ga 373/15. Sąd podaje, w nim, że : „(…) błędem jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o czynności, a niezgodność może dotyczyć zarówno faktów, jak i prawa” (https://www.saos.org.pl/judgments/198815).  

Pracownica w ciąży może powoływać się na błąd istotny w przypadku niewiedzy o swoim stanie, ponieważ gdyby była świadoma ciąży, wówczas nie składałaby pracodawcy oświadczenia o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu stosunku pracy na mocy porozumienia stron (czynność prawna dwustronna). Wiedziałaby wtedy o tym, że utraci uprawnienia związane z rodzicielstwem np. urlop macierzyński lub urlop rodzicielski albo urlop wychowawczy. 

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli

Z art. 88 § 1 K.c. wynika, że pracownica,  która złożyła oświadczenie woli pod wpływem błędu istotnego może uchylić się od jego skutków prawnych składając pracodawcy pisemne oświadczenie.

Przykładowa treść oświadczenia:

Niniejszym uchylam się od skutków prawnych złożonego przeze mnie w dniu ……… r. wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas …………….. . W dniu składania wypowiedzenia działałam wtedy pod wpływem błędu istotnego, który polegał na tym, że nie byłam świadoma ciąży oraz związanych z nią uprawnień. O stanie ciąży dowiedziałam się w dniu ……. 2017 r. Gdybym była świadoma ciąży, nie wypowiedziałabym umowy o pracę. Dołączam zaświadczenie lekarskie o ciąży i wnoszę o dopuszczenie mnie do pracy.

Oświadczenie  takie  najlepiej  jest dostarczyć pracodawcy osobiście na dziennik podawczy. W celach dowodowych należy zachować potwierdzoną kopię przyjęcia pisma.

Ważna jest data wykrycia błędu 

Oświadczenie woli o uchyleniu się od skutków złożonego przez pracownicę wypowiedzenia lub podpisania porozumienia stron powinno zostać dostarczone  pracodawcy  w ciągu 7 dni od daty wykrycia błędu tj. od dnia uzyskania od lekarza informacji o ciąży i wystawienia zaświadczenia lekarskiego na tę okoliczność (wyrok SN  z dnia 19 marca 2001 r. w sprawie I PKN 156/1, wyrok SN  z dnia 4 kwietnia 2013 r. w sprawie  II PK 237/12).

W wyroku z dnia 19 marca 2002 r. w sprawie I PKN 156/01 SN podkreślił: „Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu jest nieważne od początku, od chwili jego złożenia” (https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzeczenia/3054,pkn-156-01). Jeżeli pracownica nie złoży w tym terminie powyższego oświadczenia, wówczas dokonane przez nią wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę będzie skuteczne. Pracodawca nie dopuści ją wtedy do pracy.

Przykład:

W połowie grudnia 2016 r. pani Maria wypowiedziała umowę o pracę w firmie X z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia. W okresie biegnącego wypowiedzenia na początku stycznia 2017 r. dowiedziała się, że jest w dziesiątym tygodniu ciąży. Pracownica zwróciła się do pracodawcy z wnioskiem o wycofanie jej wypowiedzenia, ponieważ złożyła je pod wpływem błędu co do stanu ciąży. Pracodawca po zapoznaniu się z pismem uznał jej oświadczenie woli za niebyłe i przywrócił pracownicę do pracy. Nie była to dobra wola pracodawcy, lecz obowiązek prawny.

Oświadczenie woli nie dotknięte wadą

Pracownica nie może się uchylić od skutków prawnych złożonego przez nią wypowiedzenia lub podpisanego  porozumienia  stron, jeżeli w chwili dokonywania powyższych czynności nie była w ciąży. Potwierdził to SN w wyroku z dnia 10 listopada 1998 r. w sprawie  I PKN 431/98): Pracownica, której stosunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron nie może skutecznie powoływać się na ochronę wynikającą z art. 177 § 3 KP, jeżeli jej oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę w tym trybie nie było dotknięte wadą” (źródło: https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzeczenia/3749,pkn-431-98).

Przykład:

W  dniu 4 stycznia 2017 r. pani Anna  wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy o pracę w firmie X na mocy porozumienia stron (art. 30 § 1 K.p.). Pod koniec lutego br. przyniosła pracodawcy pismo w którym, cofa swoje oświadczenie woli, ponieważ jest aktualnie w sześciotygodniowej ciąży. Do oświadczenia zastało dołączone zaświadczenie lekarskie.  W tej sytuacji pracownica nie działała pod wpływem błędu, gdyż zaszła w ciążę po tym jak zgodziła się na rozwiązanie stosunku pracy w drodze czynności prawnej dwustronnej.

Podstawa prawna:

– art. 84, art. 88 Kodeksu cywilnego,

– art. 177 par. 1, art. 300 Kodeksu pracy

Stan prawny na 6 kwietnia 2017 roku

Wanda Książek – współpracownik Portalu