Wieloletnie umowy o pracę na czas określony

W obecnie obowiązującym stanie prawnym nie występuje górna granica okresu, na jaki mogą być zawierane terminowe umowy o pracę. W pewnych jednak okolicznościach zawieranie stosunkowo długoletnich umów o pracę na czas określony może być zakwalifikowane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Stosownie do treści art. 13 ust. 1 ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców, okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie mógł przekraczać 24 miesięcy. Wskazany art. 13 ust. 1 ustawy przestał obowiązywać z dniem 31 grudnia 2011 r.

Obecnie Kodeks pracy, ani też żadna ustawa szczególna odnosząca się do ogółu pracowników, nie określa maksymalnej górnej granicy zawierania długoletnich umów o pracę na czas określony.

Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeń rozstrzygał jednak, iż w konkretnych okolicznościach sprawy ustalenie stosunkowo długiego okresu obowiązywania umowy o pracę zawartej na czas określony może być kwalifikowane jako naruszenie zasad współżycia społecznego, a więc pogwałcenie przez pracodawcę art. 8 Kodeksu pracy.

Wyrokiem z dnia 25 października 2007 r. (sygn. akt: II PK 49/07) Sąd Najwyższy orzekł, iż niedopuszczalne jest zawarcie wieloletniej umowy o pracę na czas określony z klauzulą wcześniejszego jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem, chyba że co innego wynika z przepisów prawa pracy albo z charakteru umowy dotyczącej wykonywania zadań oznaczonych w czasie albo, gdy z innych przyczyn nie narusza to usprawiedliwionego i zgodnego interesu obu stron stosunku pracy.

Z kolei w wyroku z dnia 25 lutego 2009 r. (sygn. akt: II PK 186/2008) Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro pracodawca wykorzystuje swoją pozycję i narzuca angaż na długi czas określony, ale nie zamierza postępować tak, aby trwał on przez uzgodniony czas, chcąc jedynie zapewnić sobie możliwość rozwiązania go w dowolnym momencie bez większych konsekwencji finansowych, to narusza on w ten sposób zasady współżycia społecznego.

Jednakże, w wydanym niespełna trzy miesiące temu wyroku z dnia 5 października 2012 r. (sygn. akt: I PK 79/12) Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że zatrudnienie głównej księgowej na okres pięciu lat, a następnie wcześniejsze wypowiedzenie takiej umowy, nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w sytuacji, gdy pracownica nie zachowuje odpowiednich relacji interpersonalnych z pracodawcą i innymi pracownikami.

Reasumując, dozwolone jest zawieranie umów o pracę na stosunkowo długie okresy czasu (nawet dziesięciu czy piętnastu lat). Zawieranie takich umów zasadniczo powinno jednak być uzasadnione (np. uzyskanie przez pracodawcę koncesji na okres 15 lat i w związku z tym zawarcie umów z pracownikami na taki okres czasu). Pracodawca powinien też dążyć do wypełnienia kontraktu przez cały przewidziany umową okres, a wcześniejsze wypowiedzenie (choć nie musi zawierać przyczyny uzasadniającej) powinno być poparte okolicznościami, które mogą być stwierdzone w sposób obiektywny – w przeciwnym wypadku może dojść do naruszenia zasad współżycia społecznego (art. 8 Kodeksu pracy).

Autor:
Andrzej Jednoralski, aplikant radcowski
Kancelaria Radcy Prawnego „ART”
J A N J E D N O R A L S K I