Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zwana potocznie PSD, powołuje do życia nowy rodzaj dostawcy usług płatniczych, tzw. instytucję płatniczą. Podstawą prawną do powołania instytucji płatniczej w Polsce będą przepisy Ustawy o usługach płatniczych, która implementuje postanowienia PSD do prawa polskiego. Wspomniana ustawa znajduje się jednak dopiero w fazie projektowania. Niemniej, warto zapoznać się z korzyściami jakie rynkowi usług płatniczych przyniesie instytucja płatnicza.
Z treści PSD wynika, iż instytucja płatnicza jest osobą prawną, której udzielono zezwolenia na świadczenie i wykonywanie usług płatniczych na terytorium całej Wspólnoty. Instytucja płatnicza należy przy tym do szerszej grupy dostawców usług płatniczych. Uregulowanie to powiela ustawa o usługach płatniczych stanowiąc w art. 2 ust. 1 pkt 11, iż przez pojęcie „instytucja płatnicza” rozumieć należy zarówno krajową instytucję płatniczą oraz wspólnotową instytucję płatniczą. Przy tym zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 16 projektu ustawy krajowa instytucja płatnicza jest to osoba prawna, działająca zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy, która uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze instytucji płatniczej, uprawniające do świadczenia usług płatniczych na terytorium Unii Europejskiej. Z kolei art. 2 ust. 1 pkt 41 wskazuje, iż wspólnotowa instytucja płatnicza jest osobą prawną, której właściwe organy państwa członkowskiego wydały zezwolenie uprawniające do świadczenia i wykonywania usług płatniczych na terytorium Unii Europejskiej. Wynika stąd, iż pojęcie „instytucja płatnicza” jest pojęciem zbiorczym desygnującym krajową instytucję płatniczą i wspólnotową instytucję płatniczą. Różnica pomiędzy krajową a wspólnotową instytucją płatniczą polega na tym, iż ta pierwsza uzyskuje zezwolenie na działalność w RP; z kolei wspólnotowa instytucja płatnicza uzyskuje zezwolenie na działalność w innym kraju członkowskim. Co do zasady jednak zasady według których wydawane jest zezwolenie oraz zasady funkcjonowania instytucji płatniczych powstałych w różnych krajach członkowskich są takie same. Jakkolwiek faktem jest, iż podstawą prawną dla uzyskania zezwolenie na działanie w formie instytucji płatniczej w Niemczech jest prawo niemieckie, we Francji prawo francuskie, w Polsce prawo polskie, itd. Niemniej, należy pamiętać, iż przepisy odnośnych porządków krajowych czerpią swe źródło z jednolitych dla wszystkich państw członkowskich zasad sformułowanych w PSD.
Zgodnie z art. 61 ust. 1 projektu ustawy o usługach płatniczych prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Art. 61 ust. 2 precyzuje, iż z wnioskiem o wydanie takiego zezwolenia wystąpić może osoba prawna mająca siedzibę w RP oraz założyciel osoby prawnej, która zamierza prowadzić działalność w charakterze krajowej instytucji płatniczej. Wynika stąd, iż osoba fizyczna nie będzie mogła działać jako instytucja płatnicza.
W związku z powyższym należy zastanowić się nad motywem dla którego ustawodawca unijny zdecydował się na „wpuszczenie” na europejski rynek usług płatniczych nowego rodzaju podmiotu, jakim jest instytucja płatnicza. Projekt omawianej ustawy stanowi bowiem w art. 63 ust. 1, iż zezwolenie KNF jest ważne we wszystkich państwach członkowskich i pozwala danej krajowej instytucji płatniczej na świadczenie usług płatniczych na terytorium całej Wspólnoty poprzez oddział lub w ramach działalności transgranicznej, pod warunkiem, że takie usługi są objęte zezwoleniem. Rozwiązanie to istotne jest z perspektywy podmiotów mających siedzibę na terytorium RP. Projekt ustawy uwzględnia jednak również podmioty zagraniczne. Stanowi on w art. 63 ust. 2, iż zezwolenie na działalność w charakterze wspólnotowym, uzyskane w innym państwie członkowskim, jest ważne w RP i pozwala danej wspólnotowej instytucji płatniczej na świadczenie usług płatniczych na terytorium RP poprzez oddział lub w ramach działalności transgraniczej, pod warunkiem że takie usługi są objęte zezwoleniem.
Biorąc pod uwagę opisane powyżej cechy instytucji płatniczej należy stwierdzić, iż motywem takie uregulowania jest chęć wzmocnienia konkurencji wśród dostawców usług płatniczych we Wspólnocie. Instytucja płatnicza jest więc narzędziem wzmożenia tej konkurencji. Jest tak ze względu na fakt, iż instytucja płatnicza posiada z mocy prawa możliwość prowadzenia nieskrępowanej działalności na terytorium całej Unii Europejskiej. Działalność ta jednak ograniczana jest zakresem zezwolenia wydanego przez odpowiednie władze. Precyzując, instytucja płatnicza z Polski zyskuje możliwość konkurowania z instytucjami płatniczymi oraz pozostałymi dostawcami ze wszystkich krajów Wspólnoty. Dla przykładu, wydawcy kart płatniczych z Hiszpanii w obliczu pojawienia się na hiszpańskim rynku wydawców polskich będą zmuszeni podjąć z nimi „walkę”. Narzędziami tej „walki” będą m.in. obniżki cen za korzystanie z kart, rozbudowane programy lojalnościowe, lepsza jakość usług, itp. Efektem tego procesu będzie znaczna poprawa sytuacji posiadaczy kart, którzy w wyniku wzmocnienia konkurencji uzyskają tańszy i lepszy produkt. Uwagę tę odnieść można również do użytkowników innych usług płatniczych. Ponadto, sektor bankowy zyska silnego nie-bankowego konkurenta, co również pozytywnie wpłynie na jakość usług płatniczych.
Reasumując, wydaje się, iż instytucja płatnicza stanowiła będzie ważne ogniwo w procesie europejskiej integracji gospodarczej.
Autor: Łukasz Obzejta, prawnik w Kancelarii STOPCZYK & MIKULSKI
