Instytucja odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności uregulowana w art. 898 KC jest instrumentem, który służy do odzyskania przedmiotu darowizny od obdarowanego, który wykazał się niewdzięcznością. Ustawodawca podkreśla wagę prawidłowych stosunków między obdarowanym a darczyńcą stawiając je ponad zawartym między stronami stosunkiem kontraktowym.
Prawo odwołania darowizny przysługuje obdarowanemu zarówno w odniesieniu do umów niewykonanych, jak i wykonanych. W przypadku darowizny niewykonanej, skuteczne odwołanie darowizny powoduje, że darowizna ta upada z mocy prawa i dalsze czynności nie muszą już być podejmowane. Skuteczne odwołanie darowizny wykonanej jest natomiast zdarzeniem prawnym wywołującym obowiązek przeniesienia własności z powrotem na darczyńcę. W razie odmowy wykonania tego obowiązku darczyńca może wytoczyć powództwo o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli co do przeniesienia własności stosownie do treści art. 64 KC. i 1047 KPC (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1999r., II CKN 641/98).
Rażąca niewdzięczność nie czyni darowizny nieważną z mocy prawa, lecz uzasadnia jedynie prawo odwołania darowizny.
Jeżeli darczyńca zechce skorzystać z tego prawa, odwołanie takie następuje poprzez oświadczenie złożone obdarowanemu. Powinno ono być złożone na piśmie dla celów dowodowych. Oświadczenie złożone ustnie również wywołuje skutki, jednak zgodnie z art. 74 § 1 KC przypadku niedochowania formy pisemnej nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Oświadczenie nie może być odwołane, chyba że za zgodą obdarowanego. W jego wyniku po stronie obdarowanego rodzi obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny, stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Dopiero po złożeniu takiego oświadczenia, które wywołuje skutek obligacyjny lub równocześnie z tym oświadczeniem, darczyńca może wystąpić z powództwem o zwrot przedmiotu darowizny. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.12.2011r, III CSK 260/11)
Niezwykle ważne jest, że zachowanie mające cechy rażącej niewdzięczności musi nastąpić po zawarciu umowy. Nie ma w tym wypadku znaczenia kiedy darczyńca się o nim dowiedział, ale kiedy rzeczywiście ono nastąpiło.
Ocena stopnia niewdzięczności obdarowanego rodzi wiele problemów, ponieważ nie jest to zagadnienie prawne, lecz etyczne. Z uwagi na różnorodność sytuacji życiowych ustawodawca pozostawił sądowi ocenę czy przy konkretnych okolicznościach zaszła rażąca niewdzięczność i nie sprecyzował tego pojęcia. Nie sposób chociażby decydować o zaistnieniu rażącej niewdzięczności w oderwaniu od zwyczajów panujących w danym środowisku społecznym. Tylko biorąc pod uwagę całokształt okoliczności dotyczących zarówno darczyńcy, jak i obdarowanego można stwierdzić istnienie podstaw do odwołania darowizny czy też ich brak.
Jakie są przesłanki do odwołania darowizny? Przeczytacie o tym w kolejnym artykule – „Odwołanie darowizny – kiedy zachodzi rażąca niewdzięczność?”.
Autor:
Aleksandra Woźniak, ekspert w serwisie http://www.szybkieumowy.pl/ Tysiące wzorów umów do pobrania w jednym miejscu.
