W życiu człowieka są momenty, gdy wszystko podporządkowane jest jednemu celowi. W takiej sytuacji znajdują się w szczególności pracownice będące w ciąży. Tę wyjątkowość sytuacji dostrzega również ustawodawca, który stara się prawnie zapewnić kobietom w ciąży poczucie stabilności co do pozostawania w zatrudnieniu.
Kodeks pracy w artykule 177 § 1 wyraźnie stanowi, że „pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży”. Zakaz ten nie jest niestety nieograniczony i zawiera szereg wyjątków, o których poniżej.
Podstawowym kryterium ochrony pracownic w ciąży jest okoliczność rodzaju zawartej umowy o pracę. W najlepszej sytuacji znajdują się kobiety, które posiadają umowę na czas nieokreślony. W przypadku umów zawartych na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, pracownice w ciąży mogą liczyć na przedłużenie umowy do dnia porodu. Takie przedłużenie umowy jest obligatoryjne i nie zależy od woli pracodawcy. W najgorszej sytuacji znajdują się panie, które mają zawartą umowę na okres próbny, nie przekraczający jednego miesiąca oraz te, które zawarły tzw. umowę o pracę na zastępstwo – w tych przypadkach zakaz wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę nie obowiązuje, a umowa trwa wyłącznie do wcześniej ustalonego dnia jej wygaśnięcia.
Innym wyjątkiem od zakazu, niezależnie od rodzaju zawartej umowy o pracę, jest zaistnienie przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, o ile zgodę na rozwiązanie umowy wyrazi reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa.
Ochrona pracownicy w ciąży nie obowiązuje także, gdy pracodawca ogłosił upadłość lub likwidację. W takim przypadku konieczne jest jednak uzgodnienie terminu rozwiązania umowy o pracę z zakładową organizacją związkową reprezentującą pracownicę.
Szczególnym wyjątkiem od wskazanego wyżej zakazu jest przeprowadzenie przez pracodawcę tzw. zwolnień zbiorowych. W takim przypadku pracodawca może pracownicy w ciąży wypowiedzieć jedynie dotychczasowe warunki pracy i płacy.
Niestety nie każdy pracodawca pamięta o tym zakazie oraz zasadach stosowania wyjątków od niego skutkiem czego nierzadko zdarza się, że z pracownicami w ciąży są rozwiązywane umowy o pracę z naruszeniem prawa, co w następstwie może prowadzić do procesów sądowych o odszkodowanie lub przywrócenie do pracy.
Autor: radca prawny Maciej Socha, radca prawny Wrocław
