Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółkach akcyjnych czynności związane z reprezentacją na zewnątrz oraz z prowadzeniem spraw spółki realizowane są przez zarząd spółki. W obu tych rodzajach spółek zarząd może być organem kolektywnym albo też składać się tylko z jednej tylko osoby. Nie ma tutaj ograniczeń prawnych. Członkami zarządu mogą być przy tym sami wspólnicy/akcjonariusze, aczkolwiek oczywista mogą to być także całkiem obce osoby (np. zatrudnieni menedżerowie).
Sam Kodeks spółek handlowych nie precyzuje tego, czy członkowie zarządu muszą uzyskiwać ze spółki wynagrodzenie ze pełnienie funkcji. Logika nakazywałaby wypłatę takiego wynagrodzenia, czynności zarządcze, podobnie jak inne wykonywane w spółce wymagają przecież odpowiedniego zaangażowania.
Generalnie w tym kierunku idą także interpretacje organów podatkowych. Trzeba jednak w tym względzie wyodrębnić dwa stany faktyczne.
Członek zarządu nie będący jednocześnie wspólnikiem/akcjonariuszem
Pierwszy zakłada, że członek zarządu wykonujący nieodpłatnie funkcję w zarządzie pozostaje osobą obcą tj. nie posiada akcji, ani też udziałów w spółce. W takich sytuacjach organy podatkowe uznają, że po stronie spółki ujawnia się wówczas przychód z tzn. nieodpłatnych świadczeń. Spółka uzyskuje przychód ponieważ w innych przypadku winna dokonać zapłaty za czynności zarządcze realizowane przez osoby działające w ramach zarządu. Nie dokonując takiej płatności, spółka de facto zaoszczędza na wydatkach i owa oszczędność staje się dla niej przychodem do opodatkowania. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym do osób prawnych do przychodów zalicza się także „wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń (…)” (art. 12 ust. 1 pkt. 2 ustawy o CIT). Przez pojęcie to powszednie rozumie się sytuacje w których określony podmiot otrzymuje od innego pewnie świadczenie, które nie wiąże się ze świadczeniem wzajemnym. Taka okoliczność ma zdaniem organów podatkowych miejsce wówczas gdy osoba fizyczna wykonuje czynności zarządcze w spółce bez wynagrodzenia. Dla ustalenia wartości owego przychodu – który winien zostać przypisany spółce – zastosowanie znajduje regulacja art. 12 ust. 6 ustawy o CIT nakazująca odniesienie się w tych sytuacjach do cen rynkowych. Ustalenie cen rynkowych może być natomiast tutaj o tyle trudne, że informacje na temat wynagrodzeń członków zarządu nie są powszechnie dostępne, a poza tym mogą być różne – zależnie od formuły powiązania ze spółką (umowa o prace, umowa zlecenia, kontrakt menedżerski itp.). Wartości te należałoby jednak w każdym przypadku starać się ustalić.
Członek zarządu będący jednocześnie akcjonariuszem/wspólnikiem spółki
Inaczej zgoła przedstawia się sytuacja w przypadku pełnienia funkcji członka zarządu przez akcjonariusza – wspólnika. W tych przypadkach zdaniem organów podatkowych nie mamy do czynienia z nieodpłatnymi świadczeniami, ponieważ wspólnik/akcjonariusz może uzyskać w przyszłości określone świadczenia ze spółki, stanowiące dla niego w istocie de facto także ekwiwalent podejmowanych przez niego czynności zarządczych. Jest tutaj mowa np. o prawie do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników/akcjonariuszy, prawie do np. zbycia udziałów/akcji, prawie do ich umorzenia, czy uzyskania określonej kwoty z tytułu likwidacji podmiotu. Organy podatkowe uznają zatem, że nawet wówczas gdy członek zarządu będący akcjonariuszem/wspólnikiem pełni swoje funkcje bez wynagrodzenia, jest on zainteresowany osiąganiem zysku przez spółkę i zwiększaniem wartości jej majątku, a te mogą mu przynieść obecnie i w przyszłości określone korzyści majątkowe. Przyjmuje się wobec tego, iż taka sytuacja nie powoduje powstania po stronie spółki kapitałowej przychodu do opodatkowania. Takie np. wnioski wynikają z interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 10.02.2010, nr ILPB3/423-1061/09-2/KS; czy interpretacji 15 grudnia 2009 r., nr ILPB3/423-836/09-2/AO, czy tez wyroku WSA w Gdańsku z dnia 18 marca 2010 r. (sygn. I SA/Gd 949/09).
Skutki podatkowe nieodpłatnego „zatrudniania” członka zarządu zależne są zatem w istotnej mierze od powiązań pomiędzy nim a spółką, której członkiem zarządu pozostaje.
WW.
