Akcjonariusz pyta, zarząd odpowiada – dwa tryby udzielania akcjonariuszom informacji o spółce

Możliwość kontrolowania funkcjonowania spółki akcyjnej przez akcjonariuszy

Prawo akcjonariusza spółki akcyjnej do żądania informacji o spółce jest niemalże jedynym narzędziem pozwalającym mu na dokonanie choćby pośredniej kontroli funkcjonowania spółki. Na marginesie można wspomnieć jedynie, że w przeciwieństwie do regulacji odnoszących się do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, przepisy dotyczące spółki akcyjnej nie przewidują uprawnienia akcjonariusza do bezpośredniej kontroli spółki. Ustawodawca odstępując od powtórzenia treści przepisu art. 212 kodeksu spółek handlowych (dalej „KSH”) w dziale dotyczącym spółki akcyjnej, pozbawił tym samym akcjonariusza prawa m. in. do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, tą rolę w spółce akcyjnej przejęła rada nadzorcza.

Możliwość pozyskania jakichkolwiek informacji o kondycji spółki, prowadzonych przedsięwzięciach lub dalszych planach jej rozwoju akcjonariusz uzyskuje wyłącznie przez realizację ustawowego prawa do informacji określonego art. 428 KSH. Przywołana norma określa dwa podstawowe tryby funkcjonowania tego uprawnienia akcjonariusza. Pierwszy odnoszący się do pytań stawianych zarządowi spółki w ramach walnego zgromadzenia oraz drugi, często na piśmie, poza nim.

Prawo do informacji w ramach obrad walnego zgromadzenia

Zgodnie z postanowieniami art. 428 § 1 KSH zarząd spółki akcyjnej podczas obrad walnego zgromadzenia zobowiązany jest do udzielania akcjonariuszom odpowiedzi na pytania dotyczące spółki, o ile jest to uzasadnione dla oceny spraw objętych porządkiem obrad. Oznacza to, że aby skorzystać z tego uprawnienia akcjonariusz musi uczestniczyć w zgromadzeniu, nie jest jednak wymagane, aby posiadał określony pakiet akcji, czy też, żeby przysługiwało mu prawo głosu. Stąd też do żądania informacji są uprawnieni praktycznie wszyscy akcjonariusze, nawet ci dysponujący akcjami niemymi. W odniesieniu do rodzaju informacji, o których udzielenie może wnosić akcjonariusz należy zauważyć, że ogólnie mają się one odnosić do przedmiotu zgromadzenia i de facto o ich przedmiotowości rozstrzyga sam akcjonariusz. Przewodniczący zgromadzenia zobowiązany jest jednak do kontroli aktywności akcjonariusza tak, aby prawo akcjonariusza nie stało się przedmiotem nadużycia i nie prowadziło do zbędnego opóźnienia i utrudnienia prac zgromadzenia.

Na gruncie tego przepisu pojawia się jeszcze jedna wątpliwość, a mianowicie, co dzieje się w przypadku, gdy żaden z przedstawicieli zarządu nie stawił się na zgromadzeniu. W takiej sytuacji, jak się wydaje, akcjonariusz będzie zmuszony do wykorzystania innego trybu zapytania, lub zgodnie z postanowieniem art. 408 § 2 KSH może wnioskować o zarządzenie przerwy w obradach do czasu stawienia się zarządu. Wobec wskazanych trudności, mimo literalnego brzmienia przepisów KSH postuluje się, aby ogół przepisów KSH wykładać w sposób prowadzący do uznania, iż podczas obrad walnego zgromadzenia zarząd powinien być.

Informacje udzielane poza walnym zgromadzeniem

Na pytania akcjonariusza zgłoszone podczas walnego zgromadzenia zarząd może odpowiedzieć także w trybie art. 428 § 5 KSH, czyli poza walnym zgromadzeniem, jeśli jest to uzasadnione ważnymi powodami. Za takie mogą być uznane m.in. pytania, których odpowiedź odnosić się będzie na przykład do treści dokumentów niedostępnych na zgromadzeniu lub takich, które wymagają dokładniejszego opracowania, czy wyliczeń. W takim układzie zarząd zobowiązany jest do złożenia odpowiedzi na pytania nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia pytań w ramach obrad walnego.

Ponadto akcjonariuszowi przysługuje również uprawnienie do zadawania zarządowi pytań w zakresie dotyczącym funkcjonowania spółki poza walnym (art. 428 § 6 KSH). Jednakże jest to prawo nieco słabsze, gdyż w takim układzie zarząd już może, a nie musi, udzielać akcjonariuszowi odpowiedzi. Ustawa nie wskazuje ponadto terminu, w jakim zarząd powinien taką informację przedłożyć akcjonariuszowi, przyjmuje się jednak, że jest zobowiązany działać bez zbędnej zwłoki, jednak przy uwzględnieniu czasu potrzebnego do udzielenia pełnej i rzetelnej informacji.

Ograniczenia przedmiotowe

Prawo do uzyskania informacji na obu płaszczyznach doznaje jednak pewnych ograniczeń określonych przepisami art. 428 § 2 i 3 KSH. Zarząd spółki jest obowiązany wręcz odmówić odpowiedzi na pytania, w przypadkach, gdyby przekazane w ten sposób informacje mogły wyrządzić spółce lub spółce z nią powiązanej szkodę, w szczególności poprzez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych i organizacyjnych prowadzonego przez nie przedsiębiorstwa. Ponadto członek zarządu może także odmówić udzielenia odpowiedzi na pytanie, gdyby takowa mogła pociągnąć za sobą skutki w postaci odpowiedzialności karnej, cywilnej lub administracyjnej w stosunku do niego. Ochrona interesu spółki, jak i członka zarządu, została w przepisie zarysowana dość szeroko. Wystarczy bowiem samo niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody, aby zarząd mógł odmówić złożenia wyjaśnień w żądanym przez akcjonariusza zakresie.

Realizacja uprawnienia – obowiązki spółek publicznych

Jakkolwiek udzielenie odpowiedzi na pytania postawione podczas obrad odbywa się zwykle droga ustną, tak odpowiedzi udzielone poza nim wymagają wykorzystania innych środków przekazu. Co do zasady można uznać, że podstawowym sposobem odpowiedzi będzie doręczenie jej akcjonariuszowi na piśmie osobiście lub za pośrednictwem poczty, najlepiej w formie przesyłki poleconej. Przepis art. 428 § 4 KSH stwarza jednak dodatkową możliwość – udostępnienie odpowiednich informacji na stronie internetowej spółki w miejscu wydzielonym na zadawanie pytań przez akcjonariuszy. Odpowiedzi na pytania poza walnym zarząd zobowiązany jest ponadto przedłożyć najbliższemu walnemu zgromadzeniu, tak aby pozostali akcjonariusze mieli możliwość się z nią zapoznać (art. 428 § 4 KSH).

W przypadku udzielania odpowiedzi przez spółki publiczne, w których prawo do informacji odnosi się przede wszystkim do informacji publicznie nieudostępnionych, pojawiają się dodatkowe obowiązki wynikające z przepisów ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu, uszczegółowione w aktach wykonawczych, które takim spółki nakazują publikować odpowiedzi także w formie raportów bieżących.

 Autor:

Julia Regulska, radca prawny w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp.p.

 (www.ghmw.pl)