Kilka sposobów na ochronę dóbr własności intelektualnej
Coraz większa liczba przedsiębiorców uświadamia sobie jak duże znaczenie ma ochrona własności intelektualnej, na której wytworzenie przekazali znaczne środki finansowe.
Sposoby ochrony najogólniej możemy podzielić na formalne oraz faktyczne. Nie da się jednoznacznie stwierdzić, który jest lepszy i zapewnia pełniejszą ochronę.
Do formalnych sposobów ochrony zaliczamy: patenty, ochronę wzorów użytkowych, ochronę wzorów przemysłowych, ochronę znaków towarowych. Do faktycznych zaś ochronę know-how i tajemnicy przedsiębiorstwa.
Aby móc zdecydować, który sposób ochrony jest najbardziej efektywny i odpowiedni dla potrzeb przedsiębiorstwa, należy zadać sobie dwa pytania:
- Co chcemy chronić?
- Jaka ochrona jest możliwa do uzyskania?
Czym jest patent?
Patent jest prawem, dającym wyłączną ochronę wynalazku. Jest to prawo bardzo silne, które chroni urządzenia, innowacyjne sposoby, metody i zastosowania. Aby móc uzyskać patent należy wykazać nowość w skali światowej oraz poziom wynalazczy.
Nowość rozumiana jest jako pierwsze udostępnienie, co w konsekwencji oznacza, iż jakiekolwiek zaprezentowanie produktu- czy w publikacjach, na konferencjach itp.- dyskwalifikuje przesłankę nowości. Dlatego ma to ogromne znaczenie przez złożeniem wniosku w Urzędzie Patentowym.
Poziom wynalazczy zaś, to nieoczywistość rozwiązania. Poprzeczka została ustanowiona wysoko, gdyż ma to być nieoczywistość dla specjalistów w danej dziedzinie, a nie jakiegokolwiek podmiotu.
Ochrona z patentu jest czasowa i wynosi 20 lat. Niestety czas oczekiwania w Polsce na uzyskanie patentu wynosi ok. 5- 6 lat. Również koszty są zgłoszenia są znaczące. W zależności do zakresu ochrony, która może być na poziomie krajowym, regionalnym lub światowym odpowiednio rosną.
Istotne znaczenie ma także kwestia obowiązku ujawnienia wszystkich szczegółów projektu, o ochronę którego staramy się w momencie zgłoszenia. Rodzi to ryzyko, iż jeżeli ochrona patentowa nie zostanie przyznana, konkurencja i tak zapozna się z wszystkimi szczegółami naszych rozwiązań. Jednakże w sytuacji naruszenia praw w okresie od zgłoszenia do uzyskania patentu przysługuje już ochrona patentowa.
Nie zawsze więc ochrona formalna daję gwarancję ochrony naszych praw.
Co chronią wzory użytkowe?
Wzory użytkowe służą ochronie funkcjonalności produktów. Chronią więc kształty, budowę oraz zestawienie różnych elementów w całość. Podobnie jak patenty, wzory użytkowe muszą być nowe, aby uzyskać ochronę. Trwa ona 10 lat.
Często wzory użytkowe wspomagane są przez znaki towarowe, które stanowią o renomie produktu. Konsumenci kierując się wyborem towaru dla siebie, niekiedy wybierają marki znane, dlatego zdecydowanie warto w nie inwestować i odpowiednio je chronić
Zalety i wady formalnych sposobów ochrony
Bez wątpienia przy zastosowaniu formalnych sposobów ochrony łatwiej jest dochodzić odpowiedzialności podmiotów trzecich za naruszenie prawa własności intelektualnej. Naruszający nie będzie mógł zasłaniać się niewiedzą, gdyż to jego obowiązkiem przed wprowadzeniem na rynek produktu podobnego do chronionego, jest przeprowadzenie poszukiwania. Zasada ta ma zastosowanie w stosunku do przedmiotu patentu. Przy wzorach użytkowych czy znakach towarowych zaś ochrona przysługuje z rejestracji, tzn. w naszym interesie leży, aby czuwać czy nie dochodzi do naruszenia naszych praw własności intelektualnej.
Niewątpliwie przy ochronie formalnej wadę stanowi czas oczekiwania. Może się okazać, że technika w tym okresie tak zmieni nasz rynek działania, że nasze rozwiązania nawet jak zyskają ochronę patentową, to nie spotkają się z zainteresowaniem.
Także koszty odstraszają wielu małych i średnich przedsiębiorców. Warto jednak wskazać, iż istnieje wiele programów wspomagających finansowanie ochrony własności intelektualnej. Najwięcej środków pochodzi z funduszy europejskich.
Czy ochrona faktyczna jest skuteczna?
Najlepszym przykładem na to, że niekiedy faktyczne działania wystarczają do skutecznej ochrony jest Coca Cola, która od 150 lat nie zarejestrowała receptury na kultowy już napój, a i tak nikt jej nie zna. Ujawniając recepturę, celem uzyskania ochrony, Coca cola mogła się narazić na jej skopiowanie przez konkurencję po upływie okresu ochronnego. Przedsięwzięto więc inne kroki- natury faktycznej.
Najlepszą i najprostszą metodą jest podpisanie umów o zachowaniu w poufności informacji związanych z tajemnicą przedsiębiorstwa i jego know- how. Umowy te powinny rozciągać się nie tylko na przedstawicieli spółek, ale także na pracowników. Co więcej, warto wprowadzić surowe kary za złamanie postanowień umownych, tak aby nie było to kuszące i opłacalne.
Sposób wskazany powyżej znajduje również zastosowanie przy projektach, które nie mogą być chronione w inny sposób, np. z uwagi na brak przesłanek ustawowych. Także idee, pomysły oraz oprogramowanie, nie podlegają ochronie patentowej, w przeciwieństwie do regulacji amerykańskich.
Czym należy się kierować przy wyborze metody ochrony
Każdy innowacyjny projekt jest inny i stawia sobie do osiągnięcia inne cele. Niemniej jednak zawsze, przed opracowaniem strategii ochrony praw własności intelektualnej- bo jest to konieczne, należy zastanowić się nad następującymi problemami:
a) Jak długa jest lub będzie rynkowa żywotność mojego produktu?
b) Czy posiadam wystarczające środki finansowe na zrealizowanie ochrony lub czy będę w stanie je zebrać?
c) Jak wygląda konkurencja na rynku?
d) Jakie są moje plany biznesowe przez najbliższy okres?
e) Jakie zalety i wady niesie ze sobą każda z metod ochrony?
Te fundamentalne pytanie powinien zadać sobie każdy przedsiębiorca, wynalazca, wytwórca dóbr własności intelektualnej.
Autor
Julita Mortka, radca prawny, Consuldimo
