W poprzedniej części była mowa o dość skomplikowanej procedurze związanej z wniesieniem do spółki akcyjnej wkładu niepieniężnego (aportu).
Wnosząc wkład niepieniężny do spółki akcjonariusz ma prawo do uzyskania akcji, stanowiących niejako ekwiwalent aportu.
Akcje te mają specyficzny charakter, regulowany przez przepisy Kodeksu spółek handlowych. Powszechnie akcje te określane są mianem akcji aportowych. O akcjach aportowych była mowa tutaj, poniżej rozszerzenie tego tematu.
Zgodnie z art. 336 § k.s.h. „Akcje obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne powinny pozostać imiennymi do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie tych akcji, i w ciągu tego okresu nie mogą być zbyte ani zastawione. § 2. Akcje te w okresie, o którym mowa w § 1, powinny być zatrzymane w spółce na zabezpieczenie roszczeń o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań do wniesienia wkładów niepieniężnych. Roszczeniom tym służy pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi wierzytelnościami nieuprzywilejowanymi. § 3. Przepisów § 1 i § 2 nie stosuje się do akcji obejmowanych w razie podwyższenia kapitału, które w związku z ubieganiem się spółki o ich dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym podlegają dematerializacji zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi oraz akcji wydawanych w przypadku łączenia, podziału i przekształcania spółek”.
Z przepisu tego wynika zatem, że akcje za aporty muszą być wydane jako akcje imienne i aż do zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok, w którym zostały pokryte nie mogą być ani zbyte (w ramach np. sprzedaży, darowizny itp.) ani też zastawione. Akcje takie mogą być natomiast przedmiotem innych czynności prawnych np. można na nich ustanowić użytkowanie, nadto winno być możliwe zawarcie umów o charakterze zobowiązujących lub warunkowych odnoszących się do tego typu akcji.
Akcje takie pozostają w spółce aż do zatwierdzenia przez zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pełne pokrycie akcji aportowych (tj. kiedy przedmiot aportu został definitywnie przeniesiony na spółkę) i dopiero po zatwierdzeniu takiego sprawozdania finansowego spółka powinna, na żądanie akcjonariusza, wydać dokument akcji. Wówczas także dojść może na wniosek akcjonariusza do zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela, chyba że statut wyłącza taką możliwość lub też jeśli akcja musi pozostać imienna, ponieważ jednocześnie jest ona akcją uprzywilejowaną.
To, że akcje pozostają w spółce nie pozbawia w żadnym razie akcjonariusza możliwości wykonywania praw z tych akcji (ma on prawa zarówno korporacyjne – w szczególności prawo głosu, jak i majątkowe – w szczególności prawo do dywidendy). Oczywiście akcjonariusz nie może wykonywać tych praw, które zostały wyraźnie wyłączone tj. prawa do zbycia, czy zastawienia.
Charakteru akcji aportowych nie posiadają natomiast akcje w podwyższonym kapitale zakładowym spółki wydawane w związku z ubieganiem się spółki o ich dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym. Związana jest z tym dematerializacja akcji zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi. Drugim przypadkiem kiedy nie stosuje się zapisów kodeksowych co do akcji aportowych – jest emisja akcji wydawanych w związku z procesami łączenia, podziału i przekształcenia spółek. W ten sposób ustawodawca przesądził istniejący uprzednio spór co do charakteru akcji wydawanych w ramach działań restrukturyzacyjnych.
Zasadniczym celem wprowadzenie ww. regulacji prawnej pozostaje zabezpieczenie roszczeń spółki wobec akcjonariuszy, wówczas gdyby okazało się, że wniesione przez nich wkłady zostały nadmiernie oszacowane, posiadały wady lub, gdy akcjonariusz nie wykonał należycie w inny sposób obowiązku pokrycia akcji wkładem niepieniężnym. Zgodnie z poglądami doktryny prawa – spółka w takich sytuacjach powinna wdrożyć tryb postępowania sądowego. Przyjmuje się przy tym, że obok pozwania akcjonariusza o wydanie spółce przedmiotu aportu bądź niewniesionej części i pozwania akcjonariusza o odszkodowanie w wysokości stanowiącej różnicę między wkładem zadeklarowanym a rzeczywiście wniesionym – spółka może wdrożyć procedurę unieważniania dokumentów akcji należących do akcjonariusza zalegającego z wniesieniem aportu, wydania nowych dokumentów i ich sprzedaży (art. 331) – za Kodeks spółek handlowych. Spółka akcyjna. Komentarz do artykułów 301-490. Tom III, prof. dr hab. Stanisław Sołtysiński, prof. dr hab. Andrzej Szajkowski,i inni, wyd CH BECK 2013.
WW.