Egzekucja świadczeń niepieniężnych – cz. 1

Czasami egzekucja może zmierzać nie tyle do uzyskania środków pieniężnych, ale do zmuszenia dłużnika do innego działania. Wtedy mamy do czynienia z egzekucją świadczeń niepieniężnych.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych została uregulowana w przepisach art. 1041 – 1055 Kodeksu postępowania cywilnego.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych – kiedy mamy z nią do czynienia

Według k.p.c. egzekucja świadczeń niepieniężnych ma miejsce wówczas, gdy tytuł wykonawczy stanowiący jej podstawę zobowiązuje dłużnika do świadczenia polegającego na:

• wydaniu rzeczy ruchomej (art. 1041 k.p.c.)
• wydaniu nieruchomości lub statku bądź opróżnieniu pomieszczenia (art. 1046 k.p.c.)
• wykonaniu czynności, którą za dłużnika może wykonać także inna osoba, czyli czynności zastępczych (art. 1049 k.p.c.)
• wykonaniu czynności, której inna osoba wykonać za dłużnika nie może, czyli czynności niezastępowalnych (art. 1050 k.p.c.)
• na zaniechaniu pewnej czynności i nieprzeszkadzaniu czynności wierzyciela (art. 1051 k.p.c.)
• złożeniu oznaczonego oświadczenia woli (art. 1047 k.p.c.)

Wykonanie tytułów wykonawczych zobowiązujących do każdego z wyżej wskazanych świadczeń wymaga w każdym wypadku dokonania różnych czynności i przeprowadzenia postępowania.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych – wydanie rzeczy

Egzekucja mająca na celu wydanie rzeczy ruchomej prowadzona jest w trybie przewidzianym w przepisach art. 1041 – 1045 k.p.c. niezależnie od tego, czy dotyczy rzeczy ruchomej oznaczonej co do tożsamości (indywidualnie), czy też oznaczonej tylko co do gatunku (rodzajowo).

Należy tutaj tylko zwrócić uwagę, że przy egzekucji rzeczy oznaczonych jedynie rodzajowo nie wchodzi w grę stosowanie przepisu art. 1045 k.p.c. przewidującego możliwość nakazania przez sąd dłużnikowi (na wniosek wierzyciela), aby wyjawił, gdzie rzecz się znajduje, i złożył przyrzeczenie, ze jego oświadczenia są zgodne z prawdą. Do egzekucji tej nie mają natomiast zastosowania art.  1047 – 1053 k.p.c.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych – co to są rzeczy ruchome

Przepisy prawa cywilnego (Kodeksu cywilnego, k.c.) nie zawierają ustawowej definicji pojęcia ruchomości. Do ruchomości zalicza się te przedmioty materialne, które nie są nieruchomościami w rozumieniu przepisu art. 46 § 1 k.c.

Przy czym nie podlegają egzekucji w tym trybie rzeczy stanowiące części składowe nieruchomości, art. 47 – 49 k.c.:

• częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego
• przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych
• z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania
• urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Natomiast podlegają egzekucji w tym trybie przynależności nieruchomości, art. 51 k.c.:

• przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi
• nie może być przynależnością rzecz nienależąca do właściciela rzeczy głównej
• przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.

W trybie przepisów o tym rodzaju egzekucji podlegają odebraniu także dokumenty, gdy obowiązek wydania dokumentu wynika z tytułu wykonawczego oraz gdy odebranie dokumentu przewidują przepisy szczególne.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych – określenie przedmiotu wydania

Egzekucja wydania rzeczy ruchomej może być prowadzona w oparciu o tytuł wykonawczy, w którego treści rzecz podlegająca wydaniu została precyzyjne określona.

Brak precyzyjnego oznaczenia rzeczy podlegającej wydaniu powoduje konieczność wystąpienia, przez stronę postępowania egzekucyjnego lub komornika, do sądu, który wydał orzeczenie (tytuł egzekucyjny) o dokonanie wykładni tego orzeczenia w trybie art. 352 k.p.c.

Jeżeli rzeczy mającej podlegać wydaniu nie można oznaczyć np. z tego powodu, że nie istnieje wskutek zniszczenia albo została przyłączona do innej rzeczy i stanowi jej część składową postępowanie egzekucyjne o wydanie rzeczy powinno zostać umorzone (podstawę umorzenia stanowi art. 825 pkt 3 k.p.c. – organ egzekucyjny umorzy postępowanie w całości lub części na wniosek (…) jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.

Nie ma znaczenia czyją własnością jest rzecz ruchoma podlegająca wydaniu. Natomiast ma znaczenie jakość rzeczy oraz to czy rzecz jest kompletna. Wierzyciel nie ma obowiązku przyjęcia rzeczy oznaczonej rodzajowo, odebranej dłużnikowi, która jest  dotknięta wadami w zakresie jej jakości (np. towar spożywczy przeterminowany, uszkodzony itp.). Podobnie w przypadku rzeczy oznaczonej co do indywidualnie lub rzeczy zbiorowej.

W kolejnym artykule jeszcze więcej informacji na temat egzekucji obejmującej wydanie rzeczy.

Podstawa prawna:

• art. 1041 – 1055 Kodeksu postępowania cywilnego

Stan prawny na dzień 18 października 2017 r.

Joanna Mucha – współpracownik Portalu