Egzekucja alimentów – co warto wiedzieć (1)

Egzekucja alimentów jest szczególnym rodzajem egzekucji świadczeń pieniężnych. Jest to rodzaj egzekucji wyodrębniony przez ustawodawcę z uwagi na uprzywilejowany społecznie charakter egzekwowanych świadczeń.

Egzekucja świadczeń alimentacyjnych została uregulowana odrębnie w art. 1081 – 1088 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c), przy czym przepisy te nie regulują w sposób wyczerpujący egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Do przepisów o egzekucji świadczeń alimentacyjnych stosuje się również przepisy o egzekucja świadczeń pieniężnych oraz przepisy ogólne o postępowaniu egzekucyjnym (art. 758-843 k.p.c.).

Na czym polega odrębność egzekucji alimentów?

Odrębność egzekucji świadczeń alimentacyjnych przejawia się przede wszystkim w zwiększeniu przez ustawodawcę zakresu uprawnień wierzyciela alimentacyjnego i zwiększeniu obowiązków organu egzekucyjnego w zakresie poszukiwania majątku dłużnika.

W jaki sposób przepisy o egzekucji sądowej definiują świadczenie alimentacyjne?

Zgodnie z treścią przepisu art. 1081 § 1 k.p.c. przez świadczenia alimentacyjne należy rozumieć alimenty oraz renty mające charakter alimentów.

W związku z tym, że realizacja obowiązku alimentacyjnego może przybrać zarówno formę świadczeń pieniężnych jak i niepieniężnych w nauce prawa prezentowane jest stanowisko, że przepisy regulujące egzekucję świadczeń alimentacyjnych (art. 1081-1088 k.p.c.) dotyczą jednak zasadniczo świadczeń alimentacyjnych o charakterze pieniężnym. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych o charakterze niepieniężnym powinna być przeprowadzona według przepisów o egzekucji świadczeń niepieniężnych np. wydania ruchomości lub nieruchomości.

Natomiast przez rentę o charakterze alimentacyjnym należy rozumieć świadczenie w formie pieniężnej lub rzeczowej spełniane w wykonaniu obowiązku dostarczania koniecznych środków utrzymania i wychowania, którego źródłem jest inna relacja niż prawnorodzinna determinująca obowiązek alimentacyjny.

Przyjmuje się, że przepisy o egzekucji świadczeń alimentacyjnych w przypadku renty mającej charakter alimentów będą miały zastosowanie do egzekucji rent:

• z tytułu utraty zdolności zarobkowej lub śmierci żywiciela (art. 445 § 2 i art. 446 § 2 k.c.)
• świadczeń wypłacanych na podstawie umowy renty (art. 903 k.c.)
• zamiany świadczeń dożywocia na rentę (art. 913 § 2 k.c.)

W jaki sposób następuje nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w przypadku świadczeń alimentacyjnych?

Zgodnie z treścią art. 1082 k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.

Tytułem egzekucyjnym zasądzającym alimenty jest prawomocny wyrok lub wyrok natychmiast wykonalny – zgodnie z art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. – wyrokowi zasądzającemu alimenty sąd z urzędu nadaje rygor natychmiastowej wykonalności co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące.

Do pozostałych tytułów wykonawczych zasądzających alimenty należy zaliczyć:

• postanowienia wydane w postępowaniu zabezpieczającym (art. 753 § 1 k.p.c. – zabezpieczenie alimentów)
• ugodę sądowa lub ugodę zawartą przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd (art. 18314§ 1 k.p.c.)
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c.)

W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych zgodnie z treścią art. 1081 § 1 k.p.c.  właściwość miejscowa komornika została rozszerzona w ten sposób, że wniosek o wszczęcie egzekucji może być zgłoszony także do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela.

Wierzyciel alimentacyjny może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji albo u komornika ogólnej właściwości dłużnika albo ogólnej właściwości wierzyciela, czyli u komornika właściwego według miejsca zamieszkania dłużnika albo wierzyciela.

Jeżeli wniosek o wszczęcie egzekucji alimentów został złożony do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela, komornik ten jest obowiązany zawiadomić o wszczęciu egzekucji komornika sądu ogólnej właściwości dłużnika. Komornik zawiadomiony zażąda przekazania mu sprawy wraz ze ściągniętymi kwotami, jeżeli wskutek dalszych zajęć suma uzyskana ze wszystkich egzekucji nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli. Jeżeli dokonane zostało zajęcie wynagrodzenia za pracę lub wierzytelności, równocześnie z przekazaniem sprawy komornik zawiadamia pracodawcę, dłużnika, względnie wierzyciela zajętej wierzytelności, że dalszych wpłat należy dokonywać komornikowi, któremu sprawę przekazano (art. 1081 § 2 k.p.c.).

W kolejnym artykule słów kilka jak wyegzekwować alimenty w trybie uproszczonym.

Podstawa prawna:

• art. 1081 – 1088 K.p.c.
• art. 758-843 K.p.c.
• Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 2 (art. 506-1217) pod red. M. Manowskiej
• I. Ignaczewski, M. Karcz, W. Maciejko, M. Romańska, Alimenty, Warszawa 2014
  

Stan prawny na dzień 15 września 2017 r.

Joanna Mucha – współpracownik Portalu