Dziecko pozamałżeńskie: Alimenty przed narodzeniem dziecka – kiedy są możliwe? (1)

Czy matka dziecka pozamałżeńskiego (np. pochodzącego ze związku partnerskiego) może przed jego urodzeniem wystąpić do sądu rodzinnego i opiekuńczego z wnioskiem o zabezpieczenie środków na swoje utrzymanie w okresie porodu oraz  na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące życia? Odpowiedź na to pytanie przynosi niniejszy artykuł.

Matka dziecka pozamałżeńskiego w okresie ciąży i porodu nie zawsze może liczyć na pomoc ojca dziecka. Zdarza się, że z chwilą dowiedzenia się o ciąży zostaje sama.  Po jej stronie stoi wtedy prawo.

Ustawodawca przyznaje uprawnienie prawne

Jeżeli matka dziecka uwiarygodni ojcostwo mężczyzny niebędącego jej mężem, wówczas na podstawie art. 142 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.

Zgodnie z poglądem wyrażonym w orzecznictwie sądu pierwszej instancji: „Obowiązek z art. 142 k.r.o. ma charakter alimentacyjny, dlatego też powinno się stosować treść art. 135 par. 1 k.r.o. do ustalenia zakresu świadczeń, który jest uzależniony od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Ponadto w doktrynie wskazano, że zasądzenie sumy na podstawie art. 142 k.r.o. << stanowi swoisty środek zabezpieczenia >> matki, jeszcze przed wszczęciem procesu o roszczenia z  art. 141 i 143 k.r.o. oraz jeszcze przed urodzeniem dziecka, która znajduje się w << najtrudniejszym dla niej okresie>>”. [1]

Uprawdopodobnienie ojcostwa

„Uwiarygodnienie oznacza wykazanie w znacznym stopniu prawdopodobieństwa, że dziecko pochodzi od danego mężczyzny”. [2] W celu dochodzenia roszczeń z art. 142 KRO matka dziecka może uprawdopodobnić ojcostwo mężczyzny przez wykazanie, że pozostawała z nim w zażyłych kontaktach np. poprzez zeznania świadków na tę okoliczność, dowody z dokumentu np. zdjęcia, korespondencję mailową lub sms-y wysyłane z telefonu komórkowego.

„W praktyce samo przyznanie przez ojca faktu współżycia seksualnego z matką dziecka w okresie koncepcyjnym jest wystarczająca podstawą do uprawdopodobnienia ojcostwa, gdyż ustawa nie precyzuje stopnia uprawdopodobnienia”. [3]  W świetle art.  85 par. 1 KRO domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka.

Żądanie roszczeń przed urodzeniem dziecka

Matka pozamałżeńskiego dziecka przed jego urodzeniem może wystąpić do sądu rodzinnego z wnioskiem o  zasądzenie  w całości lub w odpowiedniej części:

• kosztów jej trzymiesięcznego utrzymania w okresie porodu,
• kosztów trzymiesięcznego utrzymania dziecka po urodzeniu.

Chodzi tutaj o całkowite lub częściowe pokrycie przez ojca dziecka pozamałżeńskiego wydatków związanych z:

• kosztami opieki medycznej koszty dojazdu do lekarza, koszty prywatnych wizyt lekarskich, jeżeli są uzasadnione, opłata za udział w zajęciach w Szkole Rodzenia,
• koszty odżywiania,
• zakup odzieży ciążowej,
• koszty wyprawki dla dziecka  wózek, łóżeczko, wanienka, ubranka niemowlęce, pampersy, kosmetyki.

Przykład z orzecznictwa:

„Na miesięczny koszt utrzymania K. W. składają się: wyżywienie – 600 zł, czynsz – 400 zł, opłata za wodę- 30 zł, opłata za prąd- 100 zł, opłata za telefon- 42 zł, leki 55 zł, wizyty lekarskie – 150 zł, paliwo na dojazd do lekarzy- 200 zł, środki czystości- 200 zł. Łącznie miesięczny koszt utrzymania wnioskodawczyni wynosi około 1.700 zł.

Na koszty związane z wyprawką matki składają się: środki higieniczne- 20 zł, odzież- 100 zł, wkładki laktacyjne- 12 zł, ręczniki kąpielowe – 52 zł, kurs szkoły rodzenia- 290 zł. Łącznie koszty bezpośrednio związane z ciążą K. W. wynoszą około 1.000 zł. (…). – Postanowienie Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim  z dnia 29 czerwca 2016 r. , III RCo 11/16.

Wniosek do sądu

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia przyszłych roszczeń alimentacyjnych  matka dziecka składa do sądu pierwszej instancji, wydział rodzinny i nieletnich właściwego zgodnie z  jej miejscem zamieszkania. Może go złożyć w dogodnym dla siebie okresie, ale najlepiej na kilka miesięcy przed porodem (np. w czwartym miesiącu ciąży).

Wniosek taki powinien zawierać:

• miejscowości datę jego sporządzenia,
• oznaczenie sądu,
• podanie sumy zabezpieczenia na rzecz matki i na rzecz dziecka,
• oznaczenie wnioskodawcy (imię, nazwisko, adres, PESEL),
• oznaczenie uczestnika postępowania (imię, nazwisko, adres),
• tytuł wniosku: Wniosek o udzielenie zabezpieczenia przyszłych roszczeń alimentacyjnych,
• petitum wniosku,
• uzasadnienie,
• dowody na okoliczności podane w uzasadnieniu ( rachunki, faktury VAT ),
• podpis wnioskodawcy,
• załączniki (załączniki wymienione we wniosku, odpis wniosku, odpis załączników).

W przykładowym petitum wniosku można napisać:

Wnoszę o udzielenie zabezpieczenia przyszłych roszczeń alimentacyjnych związanych z uwiarygodnieniem ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego przez zobowiązanie uczestnika postępowania ……………… (imię i nazwisko) do wyłożenia kwoty  ………. (słownie: ………………) zł na koszty utrzymania uprawnionej wnioskodawczyni ………………………. (imię i nazwisko) – matki dziecka przez trzy miesiące w okresie porodu oraz kwoty …………….. (słownie:………………) zł na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu Kwota dla matki dziecka powinna być wpłacana od dnia  ……….. r. w trzech równych ratach miesięcznych po …….. (słownie: ………….) zł każda na rachunek bankowy nr ………….. w banku ……………..  plus ewentualne odsetki z tytułu opóźnienia w płatności.  Kwotę dla dziecka należy wpłacać w trzech ratach każda po …………. (słownie: ………………) zł na rachunek bankowy jw. wraz z odsetkami w przypadku opóźnienia,  poczynając od  miesiąca w którym dziecko się urodzi .   

W uzasadnieniu wniosku należy uprawdopodobnić ojcostwo dziecka, przedstawić sytuację życiową i majątkową stron, oraz  koszt trzymiesięcznego utrzymania siebie w okresie porodu  i dziecka w okresie 3 miesięcy w po urodzeniu (potrzeby przyszłe) oraz wszystko to udokumentować. Ma to na celu ustalenie przez sąd wysokości roszczeń proporcjonalnych do możliwości zarobkowych i majątkowych domniemanego ojca dziecka pozamałżeńskiego i jego matki.

Od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego sąd nie pobiera żadnych opłat.

Rozpoznanie wniosku

Artykuł 142 KRO zawiera materialnoprawną podstawę dochodzenia powyższego roszczenia, natomiast art. 754 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) reguluje postępowanie procesowe w jej zakresie. Zgodnie z dyspozycją zawartą w zdaniu pierwszy tego artykułu sąd może jeszcze przed urodzeniem się dziecka zabezpieczyć przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, o których mowa w art. 141  i art. 142 KRO, przez zobowiązanie obowiązanego do wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu.

O zabezpieczeniu przyszłych roszczeń alimentacyjnych z wniosku matki orzeka sąd rodzinny po przeprowadzeniu rozprawy. Wydaje wtedy Postanowienie. W tym postanowieniu zabezpiecza, przed urodzeniem się dziecka, przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, określając oddzielnie kwoty zabezpieczone na rzecz matki i oddzielnie kwoty zabezpieczone na rzecz dziecka. Termin płatności kwot dla matki określa się datą ścisłą. Termin płatności kwot dla dziecka określa się datą urodzenia dziecka, którą należy wskazać w postępowaniu egzekucyjnym (par. 235 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. 2015.2316).

Przykład z orzecznictwa:

„Postanowienie

Sąd   Rejonowy  w ………..(-)

postanawia:

I –  zabezpieczyć przyszłe roszczenie alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, przez zobowiązanie S. M., zamieszkałego: D. 2B/8, do wyłożenia kwoty po 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie na rzecz A. P., przez trzy miesiące w okresie porodu, płatne w terminie do dnia 10-ego każdego miesiąca poczynając od dnia 18 grudnia 2012 roku oraz kwoty po 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie na koszty utrzymania dziecka, przez pierwsze trzy miesiące po jego urodzeniu, płatne do rąk matki dziecka A. P., w terminie do dnia 10-ego każdego miesiąca, poczynając od dnia urodzenia dziecka; (-) ” – Postanowienie Sądu Rejonowego w Bolesławcu z dnia 18 grudnia 2012 r. , III RCo 44/12.

W postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia sąd określa także termin do wniesienia pozwu o ustalenie ojcostwa i alimenty. Z art. 754 zd. drugie K.p.c. wynosi on  trzy miesiące od dnia urodzenia się dziecka. W przypadku, gdy matka dziecka nie wniesie niniejszego pozwu lub po jego wniesieniu sąd uzna, że mężczyzna, który miałby być ojcem dziecka nim nie jest, wtedy ma on podstawę do żądania od matki dziecka zwrotu środków finansowych objętych postanowieniem.

Środek zaskarżenia

Z art. 741 K.p.c. na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie – od ogłoszenia postanowienia (art. 394 par. 2 K.p.c.).

Podstawa prawna:

– art. 85 par. 1, art. 142 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, art. 394 par. 2, art. 741, art. 754 Kodeksu postępowania cywilnego, par. 235 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. 2015.2316)

Objaśnienie:

[1] Postanowienie Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim z dnia 29 czerwca 2016 r. w sprawie III RCo 11/16 – http://orzeczenia.starogard-gd.sr.gov.pl/content/$N/151015400001512_III_RCo_000011_2016_Uz_2016-06-29_001

(dostęp w dniu 30 sierpnia 2017 r.)

[2] Gajda J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy Komentarz, Warszawa 2000, s. 564

[3] Ignaczewski J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy Komentarz, Warszawa 2010, s. 811

Stan prawny na 30 sierpnia 2017 r.

Wanda Książek – współpracownik Portalu