Warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach odszkodowanie lub zadośćuczynienie uzyskane na podstawie ugody zawartej przez strony mogą korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych. Innymi słowy osoba uprawniona do uzyskania zadośćuczynienia lub odszkodowania będzie mogła uzyskać te środki bez opodatkowania.
Ale czy każda ugoda to ugoda bez podatku ?
Otóż nie każda ugoda to ugoda bez podatku. Przepis, który reguluje to zwolnienie od podatku w sposób jasny określa, że wolne od podatku dochodowego są:
„3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono”. (art. 21 ust. 3b lit. a i lit. b) Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U z 2016 r, poz. 2032 z późn. zm. – zwaną dalej u.p.d.f.).
Przepis jasno stanowi zatem, że wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są odszkodowania oraz zadośćuczynienia uzyskane w związku z zawarciem ugody sądowej. W konsekwencji kwoty takie uzyskane w wykonaniu ugody zawartej np. w formie aktu notarialnego lub też w innej formie prawnej nie mogą podlegać ww. zwolnieniu od opodatkowania. Zatem podatnik, który takie kwoty uzyska będzie zobligowany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.
Co na to orzecznictwo sądowe?
Jednym z ostatnich orzeczeń sądowych, które poświęcone było tej tematyce był wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 czerwca 2017 r., sygn. akt II FSK 1302/15.
Do tego Sądu skarga kasacyjna została skierowana przez podatnika, który zawarł ugodę pozasądową w formie aktu notarialnego, w sytuacji, w której strony toczyły już spór sądowy. Dla szybszego zakończenia sprawy o zadośćuczynienie oraz odszkodowanie miała zostać zawarta ugoda przed notariuszem. Zdaniem podatnika w takim stanie faktycznym tj. gdy strony były w toku procesu sądowego, zawarta ugoda notarialna wypełniała cechy wiarygodności publicznoprawnej ugody i tym samym należało ją traktować jako ugodę sądową.
Organy podatkowe oraz WSA uznały, że zwolnienie dotyczy wyłącznie ugody sądowej, zatem ugoda zawarta w innej postaci nie może dać podatnikowi zwolnienia od podatku.
Takie też stanowisko zajął NSA w wyroku z dnia 9.06.2017 r (sygn. II FSK 1302/15). NSA uznał w szczególności, że wprawdzie przepisy prawa nie posługują się pojęciem „ugoda sądowa” ale odnoszą się do ugody zawartej przed sądem – potocznie określanej „ugodą sądową. Ugoda sądowa nie może być jednak utożsamiana z ugodą spisaną przez notariusza, który jest wprawdzie urzędnikiem państwowym ale w żadnym razie nie jest sądem. Ugoda zawarta w formie aktu notarialnego nie jest zatem ugodą sądową, a jedynie czynnością notarialną dokonaną w ramach przysługujących uprawnień przez osobę zaufania publicznego.
Do wniosku takiego tj. że ugoda zawarta w takich okolicznościach zwalnia świadczenie od opodatkowania nie prowadzi zdaniem sądu żadna inna wykładnia przepisów podatkowych. Nadto gdyby zwolnienie od opodatkowania odnosić do innych form ugód niż ugody stricte sądowe, to jak wskazano zawarcie ugody w dowolnej formule byłoby najprostszą drogą do unikania opodatkowania. NSA wskazał nadto, że walor ugody sądowej ma także ugoda zawarta przed mediatorem (zatwierdzana tylko następnie przez sąd), zatem jeśli chodzi o szybkość zawarcia porozumienia stron co do sprzecznych interesów – istnieją także inne instrumenty prawne poza ugodą zawieraną w formie aktu notarialnego.
Ugoda bez podatku
Podsumowując zatem powyższe, o ile przedmiot sporu obejmuje odszkodowanie czy zadośćuczynienie – z wyłączeniami, o których mowa w art. 21 ust. 3b lit. a) i lit b) u.p.d.f. – tylko ugoda o charakterze sądowym może zwolnić otrzymującego ww. wartości pieniężne od podatku dochodowego od osób fizycznych. Zwolnienia tego nie zapewni zawarcie ugody przed notariuszem, nawet jeśli zostanie ona zawarta w toku toczącego się procesu sądowego.
Stan prawny na dzień 29 sierpnia 2017 r.
Małgorzata Gach – radca prawny i doradca podatkowy, Kancelaria „Gach, Mizińska” w Krakowie, www.gm-legal.pl, autorka bloga Podatki w spółkach
