Artykuł omawia kwestię doliczenia okresu pracy na roli po ukończeniu 16. roku życia do emerytury. W pierwszej części artykułu znajduje się odpowiedź na pytanie: Kiedy okres pracy wykonywanej przed 1 stycznia 1983 roku w gospodarstwie rolnym zostanie doliczony do wymaganego stażu emerytalnego? Doliczenie pracy na roli do emerytury może mieć bowiem bardzo istotne dla wartości otrzymywanego świadczenia.
Doliczenie pracy na roli do emerytury – regulacja prawna
Przy ustaleniu prawa do emerytury Zakład Ubezpieczeń Społecznych sprawdza czy ubezpieczony posiada wymagany staż emerytalny.
W przypadku, gdy do ustawowego stażu brakuje kilku lat wówczas można starać się o uzupełnienie brakującego okresu poprzez doliczenie pracy na roli do emerytury. Generalnie chodzi tutaj o doliczenie pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, a wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1983 roku.
Powyższe wynika z art. 10 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016, poz. 887). Ustawodawca podaje w nim, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się tak jak okresy składkowe:
1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,
3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
– jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone zgodnie z przepisami zawartymi art. 5 – 7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
Okres traktowany jako składkowy
Okres, o którym jest mowa w powyższym artykule został zrównany z okresami składkowymi.
Potwierdza to Sąd Najwyższy (SN) w wyroku z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie o sygn. sygn. II UKN 155/2000:
„przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach nie jest wyraźnie adresowany do osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym (domowników) ani do osób zatrudnionych w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę (pracowników); reguluje kwestie stażu emerytalnego wymaganego od innych ubezpieczonych niż rolnicy, w którym okres pracy w gospodarstwie rolnym jest okresem zaliczanym wprost, niezależnie od uregulowań z ustawy o ubezpieczeniu społecznym, i traktowanym jak okres składkowy (por. art. 10 ust. 1 ustawy)”.
Jest to zgodne z poglądem wyrażonym przez SN w wyroku z dnia 3 lipca 2001 r., sygn. akt II UKN 466/00: „Za przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) uważa się okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po tym dniu dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników”.
Domownik rolnika, czyli kto
W celu uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym przed 1 stycznia 1983 r. tj. wtedy, gdy rolnicy nie mieli obowiązku opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników istotne jest:
- posiadanie statusu domownika,
- wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia co najmniej przez 4 godziny dziennie.
W art. 2 pkt 2 Ustawy z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin ( Dz.U. z 1982 r., nr 40, poz. 268) ustawodawca zdefiniował „domownika” jako członka rodziny rolnika i innych osób pracujących w gospodarstwie rolnym, jeżeli:
- pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem,
- ukończył 16 lat i nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu na podstawie innych przepisów, a ponadto
- praca w gospodarstwie rolnym stanowi ich główne źródło utrzymania. [1]
Powierzchnia gospodarstwa rolnego
Z art. 2 pkt 4 Ustawy z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin wynika, że „gospodarstwem rolnym” są nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą obejmującą grunty rolne i leśne wraz z budynkami, urządzeniami i inwentarzem, oraz prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa o powierzchni – co najmniej 0,5 ha.
Praca przez minimum 4 godziny dziennie
Utrwalona linia orzecznicza SN przyjmuje, że, „przesłanką zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (okres ten jest traktowany jak okres składkowy) jest znaczący dla funkcjonowania tego gospodarstwa wymiar czasu pracy, za który uważa się wymiar co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy”. Wynika to m.in. z wyroku SN z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie II UK 368/12.
… także w okresie wakacji
W uzasadnieniu wyroku SN z dnia 19 grudnia 2000 r. II UKN 155/00 czytamy:
„jeżeli praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczona była przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się ten okres także, gdy przypadał w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach)„.
Praca stała czy doraźna
Do brakującego okresu składkowego ZUS doliczy ubezpieczonemu pracę o charakterze stałym w wymiarze co najmniej 4 godziny dziennie w gospodarstwie rolnym rodziców wykonywaną przed dniem 1 stycznia 1983 r. jeżeli będzie to praca stała, a nie doraźna.
W wyroku z dnia 8 marca 2011 r., sygn. akt II UK 305/10, SN ustalił, że do stażu emerytalnego uwzględnia się – jak okresy składkowe – nie okresy jakiejkolwiek pracy rolniczej, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana (domownik) zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania w nim prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie o sygn. VI U 1336/16 podzielił pogląd SN zgodnie z którym: „(-) stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego”. [2]
ZUS nie doliczy do stażu emerytalnego doraźnej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. W wyroku z dnia 10 maja 2000 r., II UKN 535/99 SN wyraził następujący pogląd:
„Doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego” .
W drugiej części artykułu zostanie omówiona kwestia uznania przez ZUS pracy na roli po ukończeniu 16. roku życia, jeżeli szkoła do której uczęszcza osoba po ukończeniu 16 lat znajduje się w innej miejscowości niż gospodarstwo rolne jej rodziców.
Podstawa prawna:
– art. 10 ust. 1 pkt 3 Ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn.: Dz.U. z 2016, poz. 887 )
Objaśnienie:
[1] Ustawa z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1982 r., nr 40, poz. 268) –http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19820400268 (dostęp w dniu 16 października 2017 r.)
[2] Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy w wyroku z dnia 13 grudnia 2016 r. , VI U 1336/16 –http://orzeczenia.bydgoszcz.so.gov.pl/content/$N/151005000003021_VI_U_001336_2016_Uz_2016-12-13_001 (dostęp w dniu 16 października 2017 r.)
Stan prawny na 16 października 2017 roku
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Ważne!
Jeżeli macie Państwo pytania, dotyczące treści powyższego artykułu zapraszamy do skorzystania z porad, naszej Kancelarii https://lexagit.pl/porady-prawne/ Kancelaria udzieli porady prawnej, sporządzi opinię prawną lub pismo w danej sprawie.
