Sprawy spadkowe od zawsze budzą wiele emocji. Zarówno wtedy, gdy zmarły zostawił po sobie testament, jak i wtedy, gdy nie rozporządził swoim majątkiem na wypadek ewentualnej śmierci. W tej drugiej sytuacji bardzo często okazuje się konieczne przeprowadzenie postępowania spadkowego, celem ustalenia, kto i w jakich częściach dziedziczy po osobie zmarłej. To można zaś przeprowadzić na dwa sposoby, tj. albo w drodze postępowania spadkowego, albo uzyskując specjalne poświadczenie dziedziczenia u notariusza.
Dlaczego dysponowanie przez spadkobiercę poświadczeniem dziedziczenia, potwierdzeniem nabycia spadku jest tak ważne w obrocie prawnym?
Od strony praktycznej należy zauważyć, że sam fakt, iż zmarł spadkobierca nie przesądza o tym, że dana osoba, która przedstawia się za spadkobiercę, rzeczywiście posiada taki status. Dlaczego?
W praktyce w chwili śmierci dla przykładu Pana Jana X. jego żona Anna X. może twierdzić, że na pewno dziedziczy wszystko po mężu. Nie mieli bowiem dzieci, a jedyny brat i rodzice jej męża dawno zmarli. W rzeczywistości może się okazać, że żyje jeszcze inny krewny (np. syn niemałżeński Pana Jana X.), o którego istnieniu Anna X. nie wiedziała. Wówczas w rzeczywistości spadkobierców będzie dwóch.
Z uwagi na między innymi takie sytuacje, samo otwarcie spadku, tj. stwierdzone aktem zgonu poświadczenie śmierci spadkobiercy, nie przesądza o tym, kto jest spadkobiercą.
Dopiero zgodnie z art. 1025 Kodeksu Postępowania Cywilnego osoba, która okaże, że posiada akt potwierdzający nabycie spadku albo poświadczenie dziedziczenia, posiadać będzie status spadkobiercy.
Zatem te dokumenty można w uproszczeniu uznać, że konstytuują i potwierdzają, iż dana jednostka rzeczywiście jest spadkobiercą. Od osoby legitymującej się statusem spadkobiercy w obiegu gospodarczym, prawnym wielokrotnie oczekuje się tego dokumentu. Między innymi jest to ważne dla ujawnienia nowego właściciela w księgach wieczystych, jeśli spadkobierca odziedziczył nieruchomość, czy dla wypłaty oszczędności z rachunków rozliczeniowo – oszczędnościowych spadkodawcy.
Sądowe stwierdzenie nabycia spadku – jak je uzyskać?
Osoba, która dysponuje interesem prawnym, jest uposażona do tego, aby wystąpić do sądu o stwierdzenie nabycia spadku.
Do takiego wystąpienia powinna dołączyć akt zgonu spadkodawcy, ale i również inne dokumenty, z których wynika, że jest uposażona dziedziczyć po zmarłym w drodze ustawy, np. żona winna dostarczyć akt zawarcia związku małżeńskiego, dziecko zmarłego swój akt urodzenia, gdzie zmarły widnieje jako jego rodzic. Kluczowe jest do tego skierowanie odpowiedniego wniosku, którego wzór znajduje się często na stronach internetowych sądów. W takim wniosku należy wpisać w szczególności:
- Osobę zmarłą, po której śmierci wnosimy o podział jej spadku;
- Osobę, która wnosi o dokonanie podziału spadku (wnioskodawca);
- Informacje o osobach, które są upoważnione do dziedziczenia po zmarłym, ze wskazaniem z jakiej to wynika podstawy (np. na podstawie dziedziczenia ustawowego jako współmałżonek, rodzic, dziecko zmarłego), czy na podstawie dziedziczenia testamentowego – wskazanie ewentualnych stron postępowania spadkowego;
- Informacje o tym, czy zmarły poczynił zapis windykacyjny, tj. np. polecenie rozporządzenia jego rzeczą we właściwy sposób przez spadkobiercę do którego zostanie przydzielona.
Kolejno taki wniosek o stwierdzenie nabycia spadku własnoręcznie podpisany przez Wnioskującego powinien zostać skierowany do Wydziału Cywilnego sądu rejonowego właściwego według miejsca ostatniego zamieszkania osoby zmarłej. W przypadku zmarłych, co do których problematyczne jest ustalenie takiego miejsca, wnioski tego typu powinny być kierowane do Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy.
Dla oczekujących szybszego potwierdzenia swojego statusu spadkobiercy rekomendowanym rozwiązaniem wydaje się poświadczenie dziedziczenia u notariusza, dlaczego?
Stwierdzenie nabycia spadku w drodze postępowania sądowego niestety w rzeczywistości może potrwać dość długo. Zdecydowanie szybciej można to przeprowadzić u notariusza.
Znaczenie i moc prawna obu instytucji, tj. potwierdzenia statusu spadkobiercy w sądzie, jak i u notariusza jest identyczna.
U notariusza przebiega to szybciej, choć i kosztuje. Notariusz najpierw przygotowuje specjalny protokół, w którym uwzględnia wszystkie osoby, które w danej sytuacji mogą dziedziczyć (zgodnie z wymogami art. 95 c Ustawy Prawo o notariacie). Kolejno podmioty uwzględnione w tym protokole potwierdzają przyjęcie albo odrzucenie spadku. Gdy tak procedura zostanie przeprowadzona, a nie będzie budziło wątpliwości, kto i w jakich częściach dziedziczy po zmarłym, notariusz przygotowuje właściwy akt poświadczenia dziedziczenia.
Kolejno akt taki notariusz kieruje do specjalnego, elektronicznego rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. Ewentualne jego modyfikacje, tj. uchylenie jego treści i obowiązywania może przeprowadzić jedynie sąd spadkowy, który uposażony jest właśnie w czynności kontrolne, modyfikacyjne, uchylające wobec aktów poświadczenia dziedziczenia. Od strony kosztowej, szacuje się, że średnio koszt przeprowadzenia powyższych czynności przy zaangażowaniu notariusza dla jednej osoby wynosi około 500 – 700 zł.
Sumując, należy zauważyć, że uzyskanie aktu stwierdzenia nabycia spadku, czy poświadczenia dziedziczenia jest kluczowe na tej bowiem podstawie dziedziczący w rzeczywistości staje się spadkobiercą, jak i ten status może wykazać wobec odpowiednich instytucji. Od praktycznej strony poświadczenie dziedziczenia przy zaangażowaniu notariusza, gdy dziedziczący są zgodni, jest zdecydowanie szybsze niż w drodze postępowania spadkowego, chociaż i kosztowniejsze.
Joanna Jaskiernia – współpracownik Portalu
