Artykuł omawia skutki zbycia ”udziału” w spółce jawnej w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania cywilnoprawne i publicznoprawne spółki.
Przypomnijmy …
W trzyosobowej spółce jawnej jeden ze wspólników chce odejść ze spółki i przekazać swoje „udziały” innej osobie, która wstąpiłaby do spółki w jego miejsce. Na powyższą czynność prawną zezwala art. 10 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.). Ustawodawca podaje w nim, że wspólnik spółki jawnej może przenieść ogół praw i obowiązków na „inną” osobę wtedy, gdy takie postanowienie zawiera umowa spółki i pozostali wspólnicy wyrażają na to pisemną zgodę.
Na ten temat pisaliśmy w artykule:
Spółka jawna: Przeniesienie udziału w spółce jawnej na inną osobę – na jakich zasadach (1)
Spółka jawna: Przeniesienie udziału w spółce jawnej na inną osobę – w jakiej formie (2)
Co istotne, „(…) zbycie udziału w spółce na podstawie art. 10 k.s.h. służy zmianie składu osobowego spółki (wspólników), co może dotyczyć jedynie sytuacji, w której spółka ma funkcjonować nadal, z udziałem nowego wspólnika. Istnienie spółki jawnej zakłada jednocześnie udział w niej co najmniej dwóch wspólników” [1].
Kto odpowiada za zobowiązania spółki jawnej?
Za zobowiązania powstałe w spółce jawnej odpowiada każdy wspólnik bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.
Powyższe wynika z art. 22 par. 2 w powiązaniu z art. 31 par. 1 K.s.h. Co ważne, z art. 32 K.s.h. osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.
W wyroku z dnia 18 września 2014 r. w sprawie o sygn. akt I SA/Sz 539/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie podkreślił: „(…) odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki jawnej (w tym za długi przejęte od wspólnika) ma charakter subsydiarny. Nie jest to zatem odpowiedzialność pierwszorzędna, lecz posiłkowa i aktualizuje się dopiero wówczas, gdy nie dojdzie do zaspokojenia wierzyciela przez spółkę jawną, która jest przecież podmiotem odrębnym od samych wspólników, posiadającym swój wyodrębniony majątek, wyposażonym w przymiot zdolności sądowej co oznacza, że może być stroną postępowania”.
Sprawdź:
Co to jest odpowiedzialność subsydiarna w spółce osobowej?
Przeczytaj także:
TK: Były wspólnik spółki jawnej musi mieć zagwarantowane prawo do sądu i prawo do obrony
Czy wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej powoduje zwolnienie go z odpowiedzialności za zobowiązania spółki?
Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej nie zwalnia go z odpowiedzialności za zobowiązania spółki w okresie kiedy był w niej wspólnikiem. „Dla odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej za zobowiązania spółki w kontekście wystąpienia ze spółki decydujące znaczenia ma data powstania wierzytelności, a nie data jej wymagalności” – podkreślił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 19 kwietnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt I AGa 117/18.
Zgodnie z dyspozycją art. 10 par. 3 K.s.h. w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.
W orzecznictwie wspólnik występujący ze spółki określany jest jako „były wspólnik” . Stąd też „(…) w szczególności oczywistym jest, że pod pojęciem „byłego wspólnika” rozumieć należy każdego, kto wedle umowy spółki lub w świetle akt rejestrowych był jej wspólnikiem w określonym czasie, bez względu na to w jakich okolicznościach być nim przestał” [2].
Do kiedy „były wspólnik” odpowiada za zobowiązania spółki?
Za zobowiązania spółki jawnej były jej wspólnik odpowiada wraz ze spółką do dnia zawarcia umowy zbycia „udziału” w spółce jawnej. Wtedy bowiem ma miejsce przejście ogółu praw i obowiązków pomiędzy wspólnikami tj. zbywca przenosi go na nabywcę, który go przyjmuje (nabywa).
W orzecznictwie wyrażono następujący pogląd: „Chwila przeniesienia ogółu praw i obowiązków wyznacza przy tym horyzont czasowy odpowiedzialności wspólnika występującego ze spółki, który nie podnosi odpowiedzialności za zobowiązania powstałe po tej dacie (…).
(…) Nie ulega wątpliwości, że spółka w okresie, kiedy pozwani byli jej wspólnikami nie dopuściła do powstania jakichkolwiek zadłużeń w ramach limitu debetowego. (…) W konsekwencji dopuszczenie do sytuacji, w której to pozwani mieliby odpowiadać za spłatę zadłużenia spółki prowadzonej przez inne osoby byłoby oczywiście sprzeczne nie tylko z prawem, ale także z zasadami współżycia społecznego i elementarnym poczuciem sprawiedliwości” [3].
Za jakie zobowiązania spółki odpowiada zbywca i nabywca „udziału” w spółce jawnej?
Wspólnik zbywający swój udział w spółce jawnej wraz ze wspólnikiem, który go nabywa odpowiadają solidarnie ze spółką za jej zobowiązania. Zobowiązania te mogą powstać w wyniku wydania orzeczenia sądowego, z tytułu czynu niedozwolonego (art. 405 K.c.), czy decyzji administracyjnej (np. zobowiązania z tytułu składek).
Z art. 31 par. 1 Ksh. Wynika, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika).
Przeczytaj:
Odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółek osobowych
Kto ponosi odpowiedzialność za zaległości podatkowe w przypadku przeniesienia „udziału” ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej?
Z dyspozycji zawartej w art. 115 par. 1 i par. 2 Ordynacji podatkowej [4] wynika, że były wspólnik spółki jawnej, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on jej wspólnikiem, oraz zaległości wymienione w art. 52 tj. nadpłatę lub zwrot podatku podlegającego zwrotowi bez wezwania organu podatkowego oraz w art. 52a tj. zwrotu wynagrodzenia płatników lub inkasentów pobranego nienależnie, które powstały w czasie, gdy był on wspólnikiem.
Przykład z orzecznictwa:
„(…) W przypadku orzekania o odpowiedzialności podatkowej wspólnika spółki jawnej na podstawie art. 115 § 1 i 2 o.p., organ podatkowy w ramach prowadzonego postępowania ma obowiązek wykazać istnienie zaległości podatkowych spółki oraz fakt bycia wspólnikiem spółki w czasie, w którym upływał termin płatności zobowiązań podatkowych. (…) W skarżonej sprawie (…) zdaniem Sądu, (…) Bezspornym w sprawie jest istnienie zaległości podatkowych z tytułu podatku od towarów i usług za rzeczone okresy, które wynikają z braku zapłaty podatku, jak też bycie przez Skarżącego wspólnikiem Spółki w okresie powstania zobowiązań podatkowych, które przekształciły się w zaległości podatkowe”-
– uzasadnienie wyroku wydanego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w dniu 5 stycznia 2017 r. w sprawie o sygn.. akt I SA/Bk 497/16.
Podsumujmy
Wspólnik spółki jawnej przejmujący ogół praw i obowiązków wspólnika, który odchodzi ze spółki odpowiada za zobowiązania cywilnoprawne i publicznoprawne spółki od dnia w którym one powstały, a nie tylko od czasu w którym przejął „udziały” ustępującego wspólnika.
„Można więc stwierdzić, że umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków zawiera elementy umowy spółki, umowy sprzedaży, ale także umowy o przystąpienie do długu. Wstępujący wspólnik bowiem przyjmie na siebie solidarnie odpowiedzialność za zobowiązania występującego wspólnika” – stwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej wydanej w dniu 30 lipca 2018 r., (znak: 0111-KDIB2-2.4014.73.2018.1.MSI).
Podstawa prawna:
– art. 10 par. 3 , art. 22 par. 2, art. 31 par. 1, art. 32 Kodeksu spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2019. 505)
Objaśnienie:
[1] Tak wynika z Postanowienia SN z dnia 29 czerwca 2011 r. sygn. akt IV CSK 473/10
[2] Wyrok z uzasadnieniem wydany przez WSA we Wrocławiu w dniu 5 maja 2016 r., sygn.akt I SA/Wr 93/16.
[3] Wyrok z uzasadnieniem wydany przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w dniu 16 listopada 2016 r., sygn.. akt I C 455/16.
[4] ordynacja podatkowa: Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U.2019.900)
Stan prawny na dzień 3 września 2019 r.
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?
