SN: Członek zarządu w niewypłacalnej spółce z o.o. odpowiada za jej długi, także w przypadku, gdy sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości

Artykuł omawia wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2017 r. w sprawie  III CZP 65/17.

Odpowiedzialność członków zarządu a bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce z o.o. – przepisy

Każdą spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością reprezentuje jej zarząd. Z art. 299 par. 1 Kodeksu spółek handlowych wynika, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Co ważne, członek zarządu może się uwolnić od powyższej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody (art. 299 par. 2 KSH).

Członkowie zarządu spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji (art. 299 par. 4  KSH).

Wniosek do Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy zainteresował się sprawą zadłużenia w jednej ze spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, która zamiast podejmowania prób restrukturyzacji powinna ogłosić swoją upadłość, ponieważ była niewypłacalna.

1. Stan faktyczny

Na podstawie art. 299 par. 1 K.s.h. spółka powodowa dochodziła w drodze powództwa od pozwanych zapłaty kwoty 71.245,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami  i kosztami procesu. Pozwani pełnili w tym czasie funkcję członków zarządu spółki Przychodnia Zdrowia E. sp. z o.o. Sąd Rejonowy oddalił wniesione powództwo.

Pozwani wnosząc o oddalenie powództwa argumentowali, „że pomimo niezgłoszenia przez nich wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego powodowa spółka nie poniosła szkody”. [1]

2. Ustalenia Sądu Rejonowego

Sąd Rejonowy uznał, że pozew o zapłatę był nieuzasadniony. Ustalił, że w chwili objęcia przez pozwanych funkcji członków zarządu spółka przez nich zarządzana była bowiem całkowicie niewypłacalna. Gdyby członkowie zarządu tej spółki zgłosili we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości wtedy „spółka nie pokryłaby nawet kosztów postępowania upadłościowego i (-)  wniosek taki byłby oddalony przez sąd upadłościowy”.

Sąd uznał zatem,  że „niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez pozwanych we właściwym czasie nie spowodowało szkody po stronie powodowej, gdyż w wypadku zgłoszenia przez nich takiego wniosku, roszczenia powódki nie uległyby zaspokojeniu w większym zakresie, a nadto brak zgłoszenia przedmiotowego wniosku nie obniżył potencjału majątkowego spółki”.

3. Wniesienie apelacji

W apelacji od wyroku Sądowi Rejonowemu zarzucono naruszenie art. 299 par. 1 i 2 KSH poprzez błędne uznanie „iż powód nie poniósł szkody w wyniku działań pozwanych, podczas gdy istnienie szkody wynika z faktu zaciągania przez spółkę zobowiązań w stanie jej niewypłacalności, a wysokość szkody jest wprost proporcjonalna do wysokości niezaspokojonych roszczeń”.

4. Rozbieżności w linii orzeczniczej Sądu Najwyższego

Przy rozpoznawaniu apelacji sąd II  instancji [2] zauważył, że utrwalona linia orzecznicza Sądu Najwyższego (SN) niejednoznacznie interpretuje przepis „odnośnie rozumienia pojęcia szkody”. I tak, w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r. (II CSK 390/11), SN podał, że „członek zarządu odpowiada jedynie za taką część należności, jaką otrzymałby wierzyciel w zainicjowanym we właściwym czasie postępowaniu upadłościowym”.

W wyroku z dnia 10 lutego 2011 r. (IV CSK 335/10) SN zaś stwierdził, że „członek zarządu spółki z o.o. może uwolnić się w części od odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 ksh poprzez wykazanie, że stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny także w sytuacji zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości, (-)”.

W wyroku z dnia 4 lipca 2013 r. (I CSK 646/12) SN  wyraził inny pogląd, zgodnie z którym „niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby gdyby wniosek ten został złożony w terminie”.

Oznacza to, że gdyby wniosek o upadłość spółki został zgłoszony w terminie, wówczas nie powstałaby wierzytelność. A skoro już została nabyta  i nie można jej wyegzekwować – to wierzyciel ponosi wtedy szkodę. 

Bazując na tym wyroku Sąd Okręgowy w Warszawie wysnuł wniosek „że w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh odpowiadają członkowie zarządu spółki z o.o., którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości – w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki i zaciągania przez nich nowych zobowiązań, bez względu na to, czy wykażą okoliczność braku możliwości jakiegokolwiek zaspokojenia wierzyciela w razie zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości”.

5. Zapytanie prawne do SN

Nawiązując do rozbieżności w orzecznictwie SN sąd II instancji wydał Postanowienie w którym  zwrócił się do SN z zapytaniem prawnym:

• Czy w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h. odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki i zaciągania przez nich nowych zobowiązań?
• Czy niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela (art. 299 § 2 k.s.h.), gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby gdyby ten wniosek został złożony w terminie, chociażby pozwany członek zarządu wykazał, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny?​

Uchwała SN

Odpowiadając na Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie  w sprawie XXIII Ga 1807/16 Izba Cywilna SN  w dniu 1 grudnia 2017 r. podjęła następującą Uchwałę (III CZP 65/17):

„Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 k.s.h. za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów”.

Podsumujmy …

Niewypłacalne spółki nie powinny funkcjonować, ponieważ  wpadają w pułapkę zadłużenia. Stare długi starają się spłacać nowymi. Działają wtedy na własne ryzyko.  Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca. W pierwszej kolejności powinien zostać złożony wniosek do sądu gospodarczego  o ogłoszenie upadłości spółki.

Z art. 299 K.s.h. wynika, że członek zarządu niewypłacalnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada za zobowiązania spółki, które powstały gdy został powołany do jej zarządu. Tak będzie nawet wtedy, gdy sąd oddali wniosek o upadłość spółki.

Podstawa prawna:

art. 299 par. 1-2, par. 4 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2017.1577)

Źródło:

Sąd Najwyższy – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Najnowsze_orzeczenia.aspx?Izba=Cywilna

Objaśnienie:

[1] Uzasadnienie wniosku do Sądu Najwyższego:  http://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/EditForm/III-CZP-0065_17_p.pdf

[2] Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 10 maja 2017 r. w sprawie XXIII Ga 1807/16

Stan prawny na 31 sierpnia 2018 roku

W.K.

Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?