Działająca na rynku spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może z przyczyn niezależnych od siebie stać się niewypłacalna. Wierzyciel spółki nie może przy tym czekać w nieskończoność na zapłatę zaległych płatności. Powinien podjąć stosowne działania w kierunku odzyskania należnych kwot. Z kolei spółka ma prawo obrony. Co może zrobić w przypadku, gdy jest zadłużona? Odpowiedź na to pytanie zawiera poniższy artykuł.
Czym jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Z dyspozycji art. 4 par. 1 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych (Ksh) [1] wynika, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) jest spółką kapitałową utworzoną w każdym celu prawnie dopuszczalnym (art. 151 par. 1 Ksh). Należy ona do grupy spółek prawa handlowego [2] oraz posiada osobowość prawną. [3]
Przykładem działalności prowadzonej w formie sp. z o.o. może być działalność transportowa np. usługi transportu specjalistycznego, usługi księgowo – audytorskie (doradztwo podatkowe, szkolenia, prowadzenie ksiąg handlowych, audyt), usługi outsourcingowe w zakresie zarządzania i księgowości, czy pośrednictwa pracy.
Spółka ma dług – co teraz ?
W sytuacji, gdy spółka posiada dług wówczas odpowiada własnym majątkiem za jego spłatę [4]. Wierzyciel spółki nie może od razu występować do sądu z powództwem o zapłatę długu przez członka zarządu spółki, ponieważ takie działanie nie ma umocowania prawnego w Kodeksie spółek handlowych.
Zgodnie z art. 299 par. 1 K.s.h. jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Oznacza to, że wierzyciel najpierw pozywa spółkę, uzyskuje korzystny wyrok, wnosi o nadanie mu klauzuli wykonalności, a następnie składa do wybranego przez siebie komornika wniosek egzekucyjny w celu wyegzekwowania zasądzonej wierzytelności.
Jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego komornik nie odzyska zaległego długu, wtedy wierzyciel może wystąpić z osobnym powództwem (czyli założyć kolejną sprawę sądową) przeciwko członkom zarządu spółki. Dopiero wygrana w takiej sprawie umożliwia skierowanie egzekucji do osobistego majątku członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania.
Przykład:
Spółka X ma dług wobec przedsiębiorcy Y. Egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Zarząd spółki nie złożył w terminie wniosku o upadłość, stąd też każdy z członków zarządu odpowiada swoim majątkiem osobistym za powstały dług spółki.
Co istotne, z art. 299 par. 2 Ksh członek zarządu może się uwolnić od niniejszej odpowiedzialności, jeżeli m.in. wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego.
Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. – pogląd w orzecznictwie SN
Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za jej nieuregulowane zobowiązania była przedmiotem orzeczeń wydanych przez Sad Najwyższy (SN). Z wyroku SN z dnia 28 września 1999 r. w sprawie II CKN 608/98 wynika, że odpowiedzialność za zobowiązania spółki „ponoszą osoby, które były członkami zarządu w czasie właściwym dla ogłoszenia upadłości lub wszczęcia postępowania układowego”.
W dniu 1 grudnia 2017 r. SN podjął Uchwałę w sprawie III CZP 65/17 o następującej treści: „Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 k.s.h. za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów”.
Bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce – pogląd w orzecznictwie SN
Bezskuteczność egzekucji, jest to stan, który uniemożliwia ściągnięcie przez komornika długu z majątku spółki np. powodu braku środków. „Ustalenie (…) przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu” – uznał SN w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie V CKN 416/01.
W uzasadnieniu wyroku SN podał: „dowodami tymi mogą być w szczególności: postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z tego powodu, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (…), postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego z tego powodu, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (…), stwierdzenie, że egzekucja na podstawie kodeksu postępowania cywilnego lub ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wszczęta przeciwko spółce co do całego jej majątku na wniosek osoby dochodzącej roszczenia od członków zarządu lub na wniosek innego podmiotu nie dała rezultatu, niewyjawienie majątku spółki w trybie art. 913 i nast. k.p.c. przed wszczęciem egzekucji lub w toku egzekucji prowadzonej przeciwko spółce na wniosek osoby dochodzącej roszczenia od członków zarządu lub na wniosek innej osoby, bilans spółki wskazujący na to, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie wierzytelności przysługującej osobie dochodzącej roszczenia od członków zarządu,(…) ”.
W drugiej części artykułu zostanie omówiona kwestia terminu przedawnienia dla roszczeń wierzyciela przeciwko członkom zarządu spółki z o.o.
Podstawa prawna:
– art. 1 par. 2, art. 12, art. 151 par. 1 i par. 4, art. 299 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych ( tekst jedn. Dz.U. 2017.1577)
Objaśnienie:
[1] Kodeks spółek handlowych: Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych ( tekst jedn. Dz.U. 2017.1577)
[2] Art. 1 par. 2 Ksh: Spółkami handlowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna.
[3] Art. 12 Ksh: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji (…) z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (…) i uzyskuje osobowość prawną. (…).
[4] Art. 151 par. 4 Ksh: Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.
Stan prawny na 3 września 2018 roku
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?