Ekwiwalent za urlop. Czy można zrzec się ekwiwalentu za urlop?

Niewykorzystanie urlopu wypoczynkowego w trakcie zatrudnienia sprawia, że pracodawca może ponieść dodatkowe koszty w momencie rozwiązania umowy o pracę. Chodzi tutaj o wypłatę ekwiwalentu za urlop. Jakie są jednak warunki wypłaty ekwiwalentu za urlop i czy można zrzec się ekwiwalentu za urlop.

Częstą sytuacją jest, że pracownicy kończący zatrudnienie posiadają niewykorzystany urlop wypoczynkowy. To z kolei zgodnie z Kodeksem pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141) nakłada na pracodawcę obowiązek wypłacenia ekwiwalentu za ten urlop. Zasadą jest, że rozliczenie z pracownikiem następuje w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy (art. 171 § 1 Kodeksu pracy). Już w tym dniu niewykorzystany urlop przekształca się w prawo do ekwiwalentu za urlop i od razu ekwiwalent ten powinien być pracownikowi wypłacony.

Wyjątkiem jest nawiązanie przez strony nowego stosunku pracy na podstawie kolejnej, bezpośrednio następującej umowy o pracę, i przyjęcie, że niewykorzystany urlop zostanie wykorzystany w naturze (art. 171 § 3 kodeksu pracy). Oczywiście powinno zostać zawarte porozumienie przez strony stosunku pracy co do wykorzystania urlopowych zaległości w następnym stosunku pracy. Warto przy tym pamiętać, że ten sposób można wykorzystać tylko pomiędzy aktualnymi stronami stosunku pracy.

Jest jeszcze jedna sytuacja, gdy pracodawca jest zwolniony z obowiązku wypłaty ekwiwalentu za urlop. Chodzi o art. 172¹ Kodeksu pracy. Dotyczy to sytuacji, gdy pracodawca na podstawie odrębnych przepisów jest obowiązany objąć pracownika ubezpieczeniem gwarantującym mu otrzymanie świadczenia pieniężnego za czas urlopu. W takiej sytuacji pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie urlopowe ani ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Należy jednak pamiętać, że jeśli świadczenie wypłacone z tytułu ubezpieczenia jest niższe od wynagrodzenia urlopowego lub ekwiwalentu to pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownikowi różnicę między tymi świadczeniami.

Istotnym problemem dla pracodawcy może być takie nagromadzenie urlopu wypoczynkowego, że wypłata ekwiwalentu może stanowić poważny kłopot finansowy dla pracodawcy.  Należy pamiętać, że co do zasady ekwiwalent za urlop podlega ochronie tak jak wynagrodzenie za pracę, a więc dotyczy go zakaz zrzeczenia się przez pracownika (art. 84 K.p.). Zatem pracownik nie może się zrzec ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis dotyczący ochrony wynagrodzenia za pracę ma charakter bezwzględny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., II PK 161/05).

W konsekwencji oświadczenia woli pracownika, w tym również w drodze ugody sądowej mówiące o zrzeczeniu się wynagrodzenia czy ekwiwalentu są nieważne. Nieważne będzie również zobowiązanie się pracownika, że w przyszłości nie będzie dochodził od pracodawcy tego wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2009 r., I PK 89/09).

W związku z powyższym opierając się o art. 300 kodeksu pracy w zw. z art. 58 kodeksu cywilnego można stwierdzić, że zrzeczenie się przez pracownika prawa do wynagrodzenia lub przeniesienia tego prawa na inną osobę należy uznać za czynność prawną za nieważną tj. nie wywołującą żadnych skutków cywilnoprawnych.

Zaznaczyć porządkowo trzeba, że zasady obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. z 1997 r., Nr 2, poz. 14).

WW.