W podatkach przyjmuje się generalnie, że wszystko co dany podmiot – podatnik otrzymuje od innego podmiotu bez wynagrodzenia powinno być uznawane za jego przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W uproszczeniu przychód ten powinien odpowiadać wartości zaoszczędzonego wydatku.
Użyczenie a podatek dochodowy – regulacje prawne
Podstawę opodatkowania towarów lub usług otrzymanych przez podatnika bez wynagrodzenia np. na podstawie umowy użyczenia stanowią zasadniczo przepisy 11 ust. 2a i 2b Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 z późn. zm. – zwanej dalej u.p.d.f.).
Przepisy te generalnie wskazują w jaki sposób należy ustalić wartość pieniężną otrzymywanych nieodpłatnych świadczeń, podlegającą oczywiście u tego kto je otrzymał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten generalnie wskazuje tutaj na 4 przypadki i mówi, że:
- jeśli to co podatnik otrzymał stanowiły usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej tego kto je wykonał, to wartość tych nieodpłatnych usług stanowić będzie wartość po której podmiot ten świadczy je komercyjnie na rzecz podmiotów trzecich,
- jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – ich wartość ustala się według cen zakupu,
- w przypadku nieodpłatnego udostępnienia lokalu lub budynku – to wartość tę ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
- natomiast w innych przypadkach, które nie mieszczą się w podanych zakresach – wartość przychodu podatnika ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Przepis określa także, że nawet w przypadku świadczeń częściowo odpłatnych – powinno się ustalić przychód do opodatkowania. W takim przypadku tym co podlegać będzie opodatkowaniu u podatnika będzie różnica pomiędzy wartością świadczenia ustaloną na zasadach opisanych powyżej a tym co podatnik faktycznie drugiej stronie zapłacił.
Jeśli np. lokal na siedzibę firmy został podatnikowi wynajęty za czynsz niższy niż rynkowy, to taki podatnik formalnie powinien zapłacić podatek od przychodu, który stanowić będzie różnica pomiędzy czynszem rynkowym a czynszem przez niego faktycznie płaconym.
Użyczenie od najbliższej rodziny a podatek dochodowy
Przepisy podatkowe zwalniają jednak od opodatkowania świadczenia nieodpłatne uzyskiwane od członków najbliższej rodziny. Określa to art. 21 ust. 1 pkt. 125 u.p.d.f. – z którego wynika, że wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych jest: „wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20”. Wyłączenie podane w ww. przepisie odnosi się do świadczeń ze stosunków pracy oraz z tzw. przychodów z działalności wykonywanej osobiście (np. na podstawie umowy zlecenia czy o dzieło).
Użyczenie od najbliższej rodziny tzn. od kogo?
Jak zatem wynika z powołanego wyżej przepisu Ustawy generalnie w przypadku uzyskania nieodpłatnych świadczeń lub też nawet świadczeń częściowo odpłatnych od najbliższych członków rodziny – podatnik nie wykazuje przychodu do opodatkowania ponieważ ww. wartości pozostają wolne od podatku.
Wyjaśnienia wymaga jeszcze kogo zalicza się do I i II grupy podatkowej w rozumieniu podatku od spadków i darowizn.
Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1) i pkt. 2) Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 833):
„1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych”.
Użyczenie od najbliższej rodziny – ostatnia interpretacja podatkowa
Ww. tezy potwierdzają także organy podatkowe. Dyrektor KAS m.in. w interpretacji o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.109.2017.2.ISL zajmował się sprawą podatniczki prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, której teść wyraził zgodę aby bez odpłatności korzystała ona z części nieruchomości, której był on właścicielem.
Organ podatkowy wskazał, że art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT zwalnia z podatku wartość takich świadczeń otrzymanych od osób zaliczanych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, w tym także i od teścia. W konsekwencji podatniczka nie będzie zobligowana do wykazania przychodu z nieodpłatnego świadczenia polegającego na używaniu przez nią część lokalu bez wynagrodzenia na podstawie użyczenia od teścia jako członka najbliższej rodziny.
Podstawa prawna:
- Art. 21 ust. 1 pkt. 125 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
- Art. 14 ust. 3 pkt. 1)-2) Ustawy o podatku od spadków i darowizn
Stan prawny na dzień 5 września 2017 r.
Małgorzata Gach – radca prawny i doradca podatkowy, Kancelaria „Gach, Mizińska” w Krakowie, www.gm-legal.pl, autorka bloga Podatki w spółkach.
