Optymalizacja podatkowa – kiedy jest zabroniona?

Obecnie coraz większy odsetek obywateli, ale i przedsiębiorców wskazuje na dotkliwość ciężaru podatkowego.  Tej postaci danina jest bezzwrotna, a w wielu wypadkach, z jej tytułu podatnik musi oddać fiskusowi spory odsetek wartości wypracowanego przychodu finansowego. Doradcy podatkowi w ramach swojej działalności, świadczonych usług pomagają podatnikom tak prowadzić sprawy zarobkowe, gospodarcze, by ponosić możliwe najmniejszy koszt podatkowy. Niestety, coraz częściej odnotowuje się w tej sferze praktyki manipulacyjne, nieetyczne, które doprowadzają do omijania uporczywie obowiązku zapłaty podatku w ustawowo należnej kwocie.

Czym jest optymalizacja podatkowa?

Osoby fizyczne i przedsiębiorstwa w legalny albo mniej legalny sposób starają się płacić mniejsze podatki dla państwa. Nazywane jest to normalną optymalizacją podatkową, albo agresywną optymalizacją podatkową. Sam termin nie ma swojej definicji w przepisach ustawy „Prawo podatkowe”. Jednak można wywnioskować, że jest to szereg czynności, które zmierzają do minimalizacji obciążenia podatkowego, bądź uniknięcia opłaty podatku w sposób zgodny z przepisami prawa.

Optymalizacja podatkowa to działanie celowe

Celami optymalizacji są takie działania, które skutkują pomniejszeniem obciążeń podatkowych do poziomu bardziej korzystnego dla podatnika. Na efektywną optymalizację podatkową w przedsiębiorstwie składa się analiza podatkowa, przychodów i kosztów działalności uwzględniając dodatkowo przyszłe obciążenia podatkowe.

Optymalizacja podatkowa w legalnej formie obejmuje przede wszystkim:

• Właściwe planowanie podatkowe – są to czynności, które minimalizują podatki i eliminują ryzyko wyższych obciążeń – służą stabilności wyniku finansowego, co przekłada się na wyższą zdolność kredytową przedsiębiorstwa lub osoby fizycznej,
• Oszczędności podatkowe – są to zachowania, które obniżają podatki i są neutralne z punktu widzenia organów podatkowych,
• Korzystanie z ulg podatkowych, odliczeń, zróżnicowanych form działania przedsiębiorstwa, oraz wykorzystanie luk w prawie.

Przykładami optymalizacji, która nie powinna rodzić wątpliwości organów podatkowych jest prowadzenie działalności gospodarczej posługując się formą spółki osobowej i unikając podwójnego opodatkowania dochodów, czy też działalność prowadzona w specjalnej strefie ekonomicznej. Optymalizacja podatkowa to również dostosowanie proponowanej formy rozliczania dla przedsiębiorcy, do skali jego działania, prognozowanej wysokości uzyskanego przychodu z działalności własnej.

Wątpliwy charakter agresywnej optymalizacji podatkowej, – co to znaczy?

Optymalizacja podatkowa etyczna, legalna jest działaniem dopuszczalnym. Niestety jednak pewne aspekty optymalizacji są skrajne, a ich legalność budzi poważne zastrzeżenia. W takim przypadku mowa o agresywnej optymalizacji podatkowej. To czynności sztuczne i niemające uzasadnienia ekonomicznego, pozwalające na osiągnięcie korzyści podatkowych.  Jednym z przykładów jest transfer zysków do tak zwanych „rajów” podatkowych – państw, które mają bardzo niskie stawki podatków. Do tego jest potrzebne założenie spółki w takim kraju. Model obejścia w Polsce przez przedsiębiorcę obowiązku podatkowego, poprzez założenie spółki w tzw. raju podatkowym zwykle składa się z następujących etapów:

• Wybór kraju podatkowego do realizowania działania, np. Cypr, czy Andora, Monako,
• Wybór kierunku postępowania, np. sprzedaż licencji przez polską spółkę tej z raju podatkowego (prawo do używania znaku graficznego) albo transfer produktów po cenie produkcyjnej do spółki rejestrowanej w raju podatkowym,
• Doprowadzenie do zrealizowania określonych transakcji, zwykle bardzo sztucznych, celem uzyskania możliwie najmniejszego obciążenia podatkowego.

Agresywna optymalizacja podatkowa, w praktycznym stanach faktycznych sprowadza się, więc do zbudowania sztucznej transakcji (operacji) handlowej, dzięki czemu podatnik ponosi mniejszy ciężar podatkowy. Jak jest to możliwe? Dla przykładu:

Polska spółka XYZ, która sprzedaje futra, zdecydowała się na sprzedaż swojej licencji, w tym prawa do używania znaku towarowego, spółce o podobnym profilu działalności (spółka TYH) z raju podatkowego, np. Monako w Europie. Na skutek tej współpracy są wypracowane bardzo wysokie zyski, w kraju o wysokiej stawce podatkowej. To daje wysoki koszt, który pomniejsza podstawę podatkową, a ostatecznie spółka zapłaci obniżony podatek dochodowy dla państwa (znacznie mniejszy niż gdyby nie przeprowadziła ww. transakcji).

Spółka YXZ, która produkuje w Polsce ekologiczne konserwy dla wegan, decyduje się na sprzedaż swoich wyrobów, spółce z tzw. raju podatkowego. Od powstałego zysku (sprzedaż konserw z odpowiednią marżą przez spółkę z raju podatkowego) płaci się odpowiednio obniżony podatek, a spółka YXZ skutecznie unika wysokiego podatku, który by zapłaciła w kraju macierzystym, gdyby nie przeprowadziła ww. operacji.

Ministerstwo Finansów od 2017 r. intensywnie monitoruje poziom agresywnej optymalizacji, jak i podejmuje interwencje, – jakie?

Ministerstwo Finansów stara się walczyć z agresywną optymalizacją. Wydało ostrzeżenie przed stosowaniem takiego rodzaju optymalizacji, poprzez rejestrowanie spółek kapitałowych w rajach podatkowych, przez przedsiębiorstwa działające w sposób faktyczny w Polsce. Ministerstwo ostrzega przed sytuacjami, w których podatnicy rozliczający się w Polsce są kuszeni propozycjami „przeniesienia działalności do innego kraju”. Do tego celu rejestrowane są spółki na innym terytorium, które nie prowadzą realnej działalności gospodarczej, a dochody są opodatkowane na terytorium danego kraju. Te spółki są najczęściej rejestrowane w egzotycznych państwach lub krajach UE, jak Czechy, Słowacja Holandia, Szwecja. Kolejnym wariantem jest zarejestrowanie spółki na terytorium kraju sąsiadującego z Polską, celem nabycia luksusowych aut osobowych. Samochody, te zarejestrowane w tych krajach, są udostępniane do korzystania w Polsce, które są udziałowcami spółek zagranicznych.

Ministerstwo Finansów ostrzega również przed działaniem pozorującym działanie w innym kraju, zaś są one sterowane przez osoby zamieszkujące na terenie RP. To ostrzeżenie dotyczy takich transakcji jak:

• Zbycie udziałów,
• Wypłat dywidendy z zysku spółki,
• Handlowe,
• Należności za licencje,

Zapobieżenie unikaniu opodatkowania w Polsce może być w takich wypadkach zrealizowane przez władze skarbowe z wykorzystaniem klauzuli obejścia prawa podatkowego lub też poprzez ustalenie miejsca zarządu podmiotu zagranicznego – także w okresie sprzed wejścia w życie przepisów tej klauzuli. Podatnicy, których firmy mają siedzibę na terytorium Polski, mają obowiązek płacenia podatków bez względu na miejsce ich osiągnięcia. Spółka musi spełnić tylko jedni z dwóch warunków. Jeśli spółka zarejestrowana jest za granicą, natomiast działa w Polsce – i tak podlega opodatkowaniu w Polsce. W świetle przepisów prawa podatkowego takie działania i tak nie są skuteczne. Takie czynności skutkują powstawaniem zaległości w opłatach podatkowych.

Źródło:

Strona Ministerstwa Finansów: mf.gov.pl – podstrona dotycząca ostrzeżeń Ministerstwa Finansów

Art. 119a i nast. Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 201 z późn. zm.)

Stan prawny na dzień 31 stycznia 2018 r.

Joanna Jaskiernia – współpracownik Portalu