LexAgit.pl: W jaki sposób  w najlepszy sposób zabezpieczyć wierzytelności – zabezpieczanie wierzytelności i windykacja to istotne dla przedsiębiorców tematy?

r.pr. Wojciech Basiewicz: Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, ale podstawowym narzędziem zabezpieczenia wierzytelności przyszłej jest dobrze przygotowana umowa regulująca nie tylko prawa i obowiązki stron, ale przede wszystkim warunki płatności. Dzięki jasnym zapisom ustalonym jeszcze przed przystąpieniem do prac, przyjmujący zlecenie w przypadku problemów, będzie stał na pozycji uprzywilejowanej. Jednym słowem, jeśli wykona zlecenie, będzie miał pewność że może bez przeszkód domagać się zapłaty od swojego dłużnika. Bolączką rozliczeń, co w szczególności dotyczy firm z branży budowlanej, są umowy ustne, zawierane nierzadko przez telefon lub na placu budowy. Nieuregulowanie podstawowych zasad współpracy w formie pisemnej, poprzez spisanie zlecenia lub choćby określenie warunków płatności generuje całą masę nieporozumień. Co więcej, przyjmujący zlecenie, nawet po wykonaniu swoich prac, może mieć realny problem w wyegzekwowaniu umówionego wcześniej wynagrodzenia. W mojej pracy zawodowej z takimi sytuacjami spotykam się najczęściej i choć każdy tego rodzaju spór można rozwiązać, wiąże się to czasem z pewnym ryzykiem a nawet dodatkowymi kosztami.

LexAgit.pl: A z jakich instytucji prawnych można skorzystać by być pewnym, że nasza wierzytelność jest zabezpieczona?

r.pr. Wojciech Basiewicz:Zabezpieczenie wierzytelności może przyjmować oczywiście znacznie szersze ramy, a do wykorzystania jest przynajmniej kilka instytucji prawnych, takich jak choćby poręczenie, weksel, przewłaszczenie na zabezpieczenie, hipoteka czy zastaw. Każda z tych form zabezpieczenia ma swoje cechy charakterystyczne i wymaga spełniania pewnych wymogów. Niektóre są mocno sformalizowane, jak na przykład hipoteka, co powoduje, że w obrocie gospodarczym nie są powszechnie wykorzystywane. Te formy, które są bardzo proste do przygotowania i zastosowania, to przede wszystkim poręczenie, weksel i przewłaszczenie. Dwie pierwsze najczęściej pozwalają rozszerzyć krąg osób odpowiedzialnych za spłatę należności i są stosowane w przypadkach, kiedy kontrakt zawierany jest z tzw. spółką kapitałową. Poręczyciel, wystawca weksla, poręczyciel wekslowy, podpisując stosowny dokument staje się gwarantem zapłaty długu. Formy te stosuje się w szczególności, gdy kontrakt zawierany jest z nowo powstałym podmiotem lub takim, którego wiarygodności (wypłacalności) nie jesteśmy w stanie zweryfikować. Przewłaszczenie jest z kolei formą zabezpieczenia nie tyle samego roszczenia, co jego egzekwowalności.

W przypadkach, w których przedsiębiorcy mają wątpliwości co do rzetelności czy też wypłacalności kontrahenta, zdecydowanie rekomenduję sprawdzenie przyszłego partnera biznesowego, a w uzasadnionych przypadkach skorzystanie z form zabezpieczenia.

LexAgit.pl: Jakie możliwości działania ma przedsiębiorca, który posiada znaczne wierzytelności u osób trzecich?

r.pr. Wojciech Basiewicz: Nieuregulowane należności, w szczególności wierzytelności o znacznych nominałach, potrafią zachwiać płynnością finansową wielu firm. Z doświadczenia w reprezentowaniu klientów w sprawach o zapłatę kwot rzędu kilku milionów złotych, bezsprzecznie najistotniejszym elementem jest właściwe przygotowanie się do procesu odzyskiwania długu. Funkcjonujące na rynku firmy windykacyjne podchodzą do tego zagadnienia dość swobodnie i bezrefleksyjnie. Tymczasem błędy w przygotowaniu sprawy, wybiórcza analiza dokumentacji, czy też nieprzemyślane kroki podjęte względem dłużnika, zamiast działać na korzyść wierzyciela, szkodą mu. Nie można przy tym nie wspomnieć o tym, jak ważne jest uzyskanie tzw. stanu „bezsporności” wierzytelności, a szczególnie uzyskanie dokumentu w postaci uznania długu. Tylko sprawnie prowadzone negocjacje są w stanie skłonić dłużnika do współpracy. Korzyści są niebagatelne, o czym świadczy chociażby możliwość zmniejszenia o 75% kosztów sądowych, czy też przeniesienie na dłużnika obowiązku opłacenia zarzutów od nakazu zapłaty. Wspominam o tym, nie bez przyczyny, gdyż pytanie dotyczyło egzekwowania znacznych sum. Proporcjonalnie do wysokości zadłużenia, rosną koszty sądowe i stąd też precyzja jest szczególnie pożądana.

LexAgit.pl: W jaki sposób uchronić się przed ryzykiem niewypłacalności w sytuacji gdy dłużnicy nie płacą swoich zobowiązań w terminie?

r.pr. Wojciech Basiewicz: Odpowiedź na to pytanie jest na pewno trudna, gdyż każda sprawa wymaga indywidualnego podejścia. Jeżeli dłużnik zaprzestaje regularnego spłacania należności, czy choćby opóźnia się w realizacji płatności, powinno to wzbudzić naszą czujność. Wierzyciel powinien w takiej sytuacji podjąć proste czynności sprawdzające. Z pomocą przychodzą powszechnie dostępne narzędzia, takie jak Krajowy Rejestr Sądowy, czy też Centrum Informacji o Działalności Gospodarczej, gdzie można znaleźć aktualną informację czy nasz dłużnik w dalszym ciągu jest aktywny. Jeśli naszym dłużnikiem jest  podmiot działający w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, należy sprawdzić czy regularnie składane są sprawozdania finansowe za poprzedni rok obrotowy, czy spółka ma zarząd oraz czy w rejestrze jest wpisana jej siedziba. Brak którejkolwiek z tych informacji powinno być sygnałem, że kontrahent ma problemy. Warto również skorzystać z internetowych giełd długów, gdzie nieodpłatnie można uzyskać informację o zaległościach. Pomocny może być też telefon do komornika właściwego dla siedziby dłużnika, gdyż tam najczęściej prowadzone są postępowania egzekucyjne.  Jeżeli już znajdziemy się w sytuacji, w której istnieje ryzyko niewypłacalności naszego dłużnika, z pewnością szybkość w działaniu jest jedyną szansą na odzyskanie należności lub choćby jej części. W dotychczasowej pracy zawodowej wielokrotnie spotykałem się z sytuacjami, w których wierzyciele odsuwający decyzję o podjęciu działań prawnych pozostawali bez jakiegokolwiek zaspokojenia, podczas gdy wierzyciele aktywni odzyskiwali swojego wierzytelności. Granica niewypłacalności jest zazwyczaj trudna do określenia, ale jeśli już zostanie przekroczona, najczęściej jest za późno.

LexAgit.pl: Jak ocenia Pan proces windykacji wierzytelności?

r.pr. Wojciech Basiewicz:  Proces tzw. windykacji wierzytelności, z pozoru wydaje się być dość prostym zadaniem. Chodzi przecież tylko o to, żeby zmobilizować dłużnika do zapłaty i rzeczywiście czasem to się udaje i to niewielkim nakładem sił i środków. Celowo użyłem słowa czasem, bo każdy polski przedsiębiorca spotkał się z sytuacją, w której okazało się, że jego dłużnik jest niewypłacalny. W takiej właśnie znalazł się jeden z moich klientów, który przedstawiając postanowienie komornika o bezskutecznej egzekucji zapytał, czy ma jeszcze jakiekolwiek szanse na odzyskanie swojej należności. Z pomocą przyszła dokładna analiza ostatnich kilku lat działalności dłużnika, a w szczególności audyt jego ksiąg rachunkowych. Po ponownym wszczęciu egzekucji i zajęciu wskazanych przez kancelarię wierzytelności okazało się, że jedna z największych firm z branży budowlanej posiada zatrzymaną kaucję gwarancyjną za wykonanie umowy sprzed wielu lat. Po upływie kilku miesięcy, kwota kaucji została przekazana na rachunek komornika, a wierzytelność naszego klienta w całości uregulowana.

EKSPERT:
Wojciech Basiewicz
Radca prawny

BW Lawyers Kancelaria Radcy Prawnego