Sąd Najwyższy: Komornik sądowy nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej o podatek od towarów i usług

Artykuł omawia Uchwalę Sądu Najwyższego (SN) w składzie 7 sędziów  z dnia 27 lipca 2017 r., w sprawie o sygn. III CZP 97/16 dotyczącą zakazu podwyższania opłat egzekucyjnych o stawkę podatku VAT.

Najpierw interpretacja Ministra Finansów w sprawie VAT

Do końca września 2015 roku czynności egzekucyjne komorników były zwolnione z podatku VAT. W dniu 9 czerwcu 2015 roku Minister Finansów wydał nową interpretację ogólną (PT1.050.1.2015.LJU.19). Z jej treści wynikało, że czynności komorników podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na zasadach ogólnych.

O tym czy komornik jest podatnikiem podatku VAT oraz o późniejszej uchwale NSA w tym zakresie pisaliśmy także w jednym z artykułów na portalu pt. Czy komornik jest podatnikiem VAT?

… potem  rozporządzenie

W związku z powyższą interpretacją Minister Finansów wydał w dniu 18 września 2015 r. Rozporządzenie w sprawie późniejszego terminu powstania obowiązku podatkowego (Dz.U. 2015.1504). Czytamy w nim: „W przypadku usług wykonywanych przez komornika sądowego w ramach czynności egzekucyjnych (-) , obowiązek podatkowy z tytułu tych usług powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty w odniesieniu do otrzymanej kwoty”.

… i działanie komorników

Z chwilą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia tj od 1 października 2015 r. komornicy zaczęli podwyższać opłaty egzekucyjne o 23% podatek VAT.  Dłużnik jako strona postępowania był wtedy dodatkowo obciążony tym podatkiem.

Pogląd Sądu Najwyższego

Na gruncie niniejszego rozporządzenia powstała kwestia prawna: Kogo niniejszy podatek ma obciążać: komornika, czy dłużnika?  Problemem tym zajął się Sąd Najwyższy w trzyosobowym składzie i w dniu 7 lipca 2016 r. wydał następującą Uchwałę (III CZP 34/16):

„Komornik sądowy, określając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego, nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, ustalonej na podstawie art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, o stawkę podatku od towarów i usług”.

Zagadnienie prawne

Natomiast w dniu 27 lipca 2017 r. powiększony skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego rozstrzygnął zagadnienie prawne następującej treści: „Czy opłata egzekucyjna ustalona przez komornika sądowego na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.s.e. winna być powiększona o należność z tytułu podatku od towarów i usług, czy też zawiera w sobie kwotę podatku VAT?”

Powyższe zagadnienie prawne zostało przedstawione przez Sad Okręgowy we Wrocławiu.  Dotyczyło postępowania w następstwie skargi na czynności komornika.

Stan faktyczny:

Komornik ustalił „(-) koszty egzekucji na kwotę 736 zł, obejmującą opłatę stosunkową (557,51 zł + VAT 117,49 zł) oraz wydatki gotówkowe (61 zł). Jako podstawę ustalenia wysokości opłaty wskazał art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (-)”. W skardze na czynności komornika dłużnik zakwestionował prawidłowość ustalenia opłaty egzekucyjnej. Komornik powołał się wtedy na  interpretację ogólną Ministra Finansów wydaną w dniu 9 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy w wydanym postanowieniu uznał, że jest „brak bowiem podstaw prawnych do obciążenia dłużnika podatkiem VAT”.

Stanowisko SN

Postępowanie w tej sprawie oparło się o Sąd Najwyższy. W uzasadnieniu Postanowienia z dnia 14 września 2016 r. (III CZP 55/16) SN powołał się na swoją wcześniejszą uchwałę z dnia 7 lipca 2016 r.(III CZP 37/16),  w której wskazuje na pogląd wyrażony w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 7 listopada 2013 r. wydanym w połączonych sprawach C – 49/12 i C – 250/12: „zgodnie z którym (-) jeżeli cena towaru została ustalona przez strony bez żadnej wzmianki dotyczącej podatku od wartości dodanej, a dostawcą tego towaru jest podatnik, ustalona cena, (-) powinna być uznana za cenę obejmującą już ten podatek. Zapatrywanie to należy odnieść także do świadczeń, których wysokość ustalona została przez ustawodawcę, jeżeli ustawodawca nie sprecyzował jednocześnie, że wskazana kwota ma być podwyższona o podatek od towarów i usług”.

Zdaniem SN „(-) opłata egzekucyjna, o której mowa w art. 49 ust. 1 u.k.s.e. powinna być powiększona o kwotę tego podatku. (-) podatek ten nie powinien obciążać podatników uczestniczących w obrocie towarami i usługami, którzy nie są ich ostatecznymi odbiorcami, ciężarem podatku powinien być natomiast obciążony ostateczny ich beneficjent, będący ostatnim ogniwem tego obrotu”.[1]

Postanowieniem z dnia 14 września 2016 r. (III CZP 55/16) SN przekazał sprawę do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu:

Uchwała SN

W dniu 27 lipca br. SN w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 97/16, podjął uchwałę następującej treści:

Komornik sądowy nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, pobieranej na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1138 ze zm.), o podatek od towarów i usług.

SN w powiększonym składzie uznał, że „(-) Opłata egzekucyjna tylko z punktu widzenia komornika to wynagrodzenie za świadczone usługi, ale dla dłużnika to opłata o charakterze daniny, opłaty publicznoprawnej zbliżonej do opłat sądowych, którą dłużnik ponosi za prowadzenie egzekucji. Ta należność publicznoprawna jest określona w ustawie o komornikach i egzekucji bardzo ściśle; w art. 49 ust 1 stanowczo wskazano jak ma być obliczona i jaka jest jej wysokość.

Nie ma podstaw do doliczania do daniny publicznej kolejnej daniny jaką jest podatek. Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z art. 84 Konstytucji każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Podatek od towarów i usług jest oczywiście określony w ustawie, ale nie w taki sposób, który by pozwalał na doliczane go do opłat egzekucyjnych. Takiego przepisu, który by na to pozwalał nie ma”.[2]

Pisemne uzasadnienie uchwały nie zostało jeszcze opublikowane.

Źródło: Sąd Najwyższy – http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Najnowsze_orzeczenia.aspx?Izba=Cywilna

Objaśnienie:

[1] Postanowienie SN z dnia 14 września 2016 r. , sygn. akt III CZP 55/16  http://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/EditForm/III-CZP-0097_16_p.pdf (dostęp w dniu 16 sierpnia 2017 r.)

[2] Komunikaty o sprawach: http://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemID=488&ListName=Komunikaty_o_sprawach (dostęp w dniu 16 sierpnia 2017 r. )

W.K.