W dniu 21 sierpnia 2019 r. weszła w życie znowelizowana ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (u.k.s.c.) [1]. Oprócz zmian w opłatach sądowych, poszerzenia podstawy zwolnienia osoby fizycznej z kosztów sądowych wprowadziła także możliwość zwolnienia spółki handlowej z ponoszenia tychże kosztów.
Pisaliśmy o tym w artykule:
Na jakich warunkach spółka handlowa może zostać zwolniona od ponoszenia kosztów sądowych? Odpowiedź na to pytanie zawiera poniższy artykuł.
Kiedy spółka handlowa może być zwolniona z ponoszenia kosztów sądowych?
Zgodnie z dyspozycją zawartą a art. 103 u.k.s.c. sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.
W przypadku, gdy stroną postępowania jest spółka handlowa, wówczas powinna wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki. Powyższe nie dotyczy spółki handlowej, której jedynym wspólnikiem albo akcjonariuszem jest Skarb Państwa.
Czym projektodawca uzasadnił art. 103 ust. 2 u.k.s.c.
Projektodawca ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw [2] dodanie ust. 2 do art. 103 uzasadnił tym, że „(…) sama spółka handlowa rzeczywiście może nie mieć środków na uiszczenie kosztów sądowych, o tyle jej wspólnicy albo akcjonariusze mogą je mieć – i niejednokrotnie mają.
Ponieważ po zainwestowaniu swych środków w spółkę czerpali z niej zyski, uzasadnione wydaje się wymaganie, by w przypadku procesu sądowego wsparli swoją spółkę w zakresie kosztów sądowych.
Tak więc kryteria zwalniania spółek handlowych od kosztów sądowych winny zostać uzupełnione o obowiązek wykazania, że także wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie swoich wkładów ani na udzielenie spółce pożyczki” [3].
Jak należy rozumieć brak dostatecznych środków na opłacenie sprawy sądowej objętej powództwem?
W u.k.s.c. ustawodawca nie podaje w jaki sposób należy rozumieć brak wymaganych środków na uiszczenie kosztów sądowych. Z pomocą przychodzi utrwalone orzecznictwo sądowe.
W uzasadnieniu Postanowienia z dnia 12 grudnia 2014 r. (sygn. akt III AUz 626/14) Sąd Apelacyjny w Poznaniu podał, że „(…) zawarte w art. 103 ustawy z 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sformułowanie <<jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie>> należy rozumieć, jako obowiązek wykazania trwałej niemożności uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych.
Na wnioskującym spoczywa ciężar udowodnienia istnienia przesłanek do skorzystania ze zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych i nie wystarczy – jak w przypadku osób fizycznych – samo złożenie oświadczenia.
Realizacja tego obowiązku następuje zazwyczaj poprzez przedstawienie dokumentów, które pozwolą określić sytuację majątkową wnioskującej strony, zaś ich rodzaj zależy od rodzaju i charakteru osoby prawnej ubiegającej się o zwolnienie”.
Jakie dowody powinna przedstawić spółka handlowa chcąc uzyskać zwolnienie z kosztów sądowych?
W art. 103 ust. 2 u.k.s.c. nie ma podanego katalogu dowodów, które powinna przedstawić spółka handlowa w celu zyskania zwolnienia z kosztów sądowych.
W uzasadnieniu Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2018 r. (sygn. akt II CZ 95/17) czytamy: „W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że choć z art. 103 u.k.s.c. nie wynika, w jaki sposób osoba prawna ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych powinna wykazać swoją sytuację finansową, to należy przyjąć, że może tego dokonać przedstawiając dokumenty, które pozwalają określić jej sytuację majątkową, np. bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z rachunków bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe, opinie banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie majątku ograniczonymi prawami rzeczowymi, dokumenty stwierdzające wysokość zobowiązań”.
Podsumujmy …
Od dnia 21 sierpnia 2019 r. rozpatrując wniosek spółki handlowej o zwolnienie jej z kosztów sądowych sąd zbada czy spółka oraz jej wspólnicy albo akcjonariusze nie posiadają wystarczających na środków na uiszczenie wymaganych w pozwie opłat sądowych. W związku z tym należy przedstawić sądowi dowody na okoliczność braku środków na przeprowadzenie sprawy objętej powództwem.
Podstawa prawna:
– art. 103 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. 2019.785)
Objaśnienie:
[1] u.k.s.c. – Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. 2019.785)
[2] Chodzi tutaj o Ustawę z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019. 1469)
[3] Druk nr 3137 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw – https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=3137 (dostęp w dniu 10 września 2019 r.)
Stan prawny na 10 września 2019 roku
Wanda Książek – współpracownik Portalu
