Wspólnicy spółki mogą kształtować osobowy skład spółki zarówno w fazie jej powstawania, jak i w okresie jej funkcjonowania. Instytucja wyłączenia wspólnika spółki z o.o. uregulowana w Kodeksie spółek handlowych (K.s.h.) ma jednak charakter wyjątkowy, ponieważ prowadzi do przymusowej, bo następującej wbrew woli danego wspólnika, zmiany składu osobowego spółki. Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. realizować ma łączny cel, którym jest wykluczenie wspólnika ze spółki z jednoczesnym respektowaniem jego interesów oraz interesów spółki i pozostałych wspólników.
Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. – warunki
Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. możliwe jest tylko i wyłącznie na mocy prawomocnego orzeczenia sądu, z powodu ważnych przyczyn dotyczących wspólnika.
Podstawę żądania wyłączenia wspólnika powinny stanowić ważne przyczyny dotyczące danego wspólnika. Ustawodawca wskazując podstawę żądania wyłączenia posługuje się tzw. klauzulą generalną i nie wskazuje, chociażby przykładowo, zachowań wspólnika spółki ani zdarzeń czy też sytuacji z jego udziałem, które mogłyby stanowić podstawę tego żądania. W tej sytuacji ocena czy zachodzi przyczyna wyłączenia wspólnika wskazana w pozwie a przede wszystkim czy jest ona istotna będzie każdorazowo należała do oceny sądu. Wyłączenie wspólnika jest uzależnione od dowiedzenia ważnych przyczyn tego wyłączenia w postępowaniu dowodowym przed sądem. Teoretycznie można wskazać jedynie na charakter przyczyn wyłączenia, które mogą być zarówno zawinione jak i niezawinione przez wspólnika, zależne od jego woli lub niezależne, związane z wewnętrznym funkcjonowaniem spółki jak i też działaniami wspólnika podejmowanymi poza spółką. Katalog możliwych przyczyn wyłączenia wspólnika oraz stopień ich doniosłości jest mocno zindywidualizowany (np. działalność konkurencyjna, działanie na szkodę spółki, sabotowanie funkcjonowania spółki poprzez uporczywe niestosowanie się do postanowień umowy, uchwał organów spółki itp.).
Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. – kto może żądać wyłączenia wspólnika
O wyłączeniu wspólnika decyduje zaangażowanie kapitałowe wspólników. Z żądaniem wyłączenia wspólnika mogą wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego (art. 266 § 1 k.s.h.). W tym przypadku po stronie powodowej występować będą wspólnicy żądający wyłączenia, a po stronie pozwanej wspólnik lub wspólnicy, którego żądanie dotyczy. Nie ma bowiem żadnych przeszkód w tym, aby w jednym pozwie żądać wyłączenia większej ilości wspólników spółki.
Prawo wystąpienia z powództwem o wyłączenie wspólnika umowa spółki może przyznać także mniejszej liczbie wspólników (wspólnikom mniejszościowym), jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego (art. 266 § 2 k.s.h.). W przypadku wystąpienia przez wspólników mniejszościowych z powództwem o wyłączenie pozwani powinni być wszyscy pozostali wspólnicy. W tym przypadku po stronie powodowej występować będą wspólnicy żądający wyłączenia wspólnika a po stronie pozwanej wspólnik, którego żądanie dotyczy oraz wspólnicy niezaangażowani w spór.
Do skutecznego zgłoszenia żądania o sądowe wyłączenie wspólnika ze spółki wystarczy, że podmiotowe przesłanki żądania zostały spełnione w chwili wniesienia pozwu. Cofnięcie pozwu przez któregokolwiek ze wspólników żądających wyłączenia, bez zrzeczenia się roszczenia, za zgodą pozwanego, w sytuacji gdy pozostali wspólnicy lub wspólnik popierają to żądanie nie niweczy formalnie postępowania i nie powoduje niemożliwości rozpoznania sprawy co do istoty. Cofnięcie pozwu tylko przez jednego z powodów wbrew stanowisku pozostałych (pozostałego), z samej istoty powództwa określonego w art. 266 k.s.h. nie powinno skutkować jego bezprzedmiotowością, gdyż ważnych powodów do wyłączenia wspólnika ze spółki, jeśli takie występują, samo cofnięcie pozwu nie likwiduje (Wyrok SN, 5.02.2014 r., V CSK 156/13).
W takiej sprawie ma się do czynienia ze współuczestnictwem materialnym jednolitym koniecznym. Oznacza to niezbędność rozpatrzenia sytuacji procesowej uczestników postępowania o wyłączenie wspólnika łącznie przez pryzmat art. 73 § 1 i 2 i oraz art. 72 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c). Pierwszy z tych przepisów stanowi w § 1, że każdy współuczestnik działa w imieniu własnym. Z kolei, według art. 73 § 2 zd. pierwsze k.p.c., w wypadku, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników (współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec nie działających (Wyrok SN, 5.02.2014 r., V CSK 156/13).
W kolejnym artykule zajmiemy się konsekwencjami wyłączenia wspólnika ze spółki.
PW.
