Jak wygląda ryczałt za noclegi kierowców według wyroku TK?

W dniu 24 listopada 2016 roku wydany został przez Trybunał Konstytucyjny wyrok (sygn. akt K 11/15) w sprawie dotyczącej ryczałtów za noclegi kierowców w transporcie międzynarodowym.

Trybunał Konstytucyjny zbadał zgodność z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – przepisów art. 21a Ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 879) w powiązaniu z art. 77⁵ § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141) oraz w powiązaniu z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym(Dz.U. 2013 poz. 167).

Z powołanych przepisów wynikałoby, że w sytuacji, gdyby kierowca wykonywał zadanie służbowe na polecenie pracodawcy (wykonanie przewozu drogowego poza miejscowość, gdzie położona jest siedziba pracodawcy) to kierowca znajduje się w podróży służbowej. Natomiast według art. 21a Ustawy o czasie pracy kierowców, kierowca będący w podroży służbowej ma prawo do otrzymania należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem zadania służbowego, które ustalane są na podstawie art. 77⁵ § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy.

Według interpretacji przepisów (na której opierali się kierowcy w transporcie międzynarodowym) należał im się ryczałt za każdy nocleg (za każdą noc) w czasie podróży służbowej, nawet gdy kierowca spędzał noc w kabinie pojazdu (czyli za darmo). Ponadto, według tej interpretacji, ryczałt za nocleg nie mógł być niższy niż 25% kwoty wskazanej w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Kierowcy nie brali pod uwagę faktu, że regulamin wynagradzania czy układ zbiorowy pracy wskazywały niższe ryczałty za nocleg lub zryczałtowaną kwotę „delegacji”, która była niższa w porównaniu do sumy minimalnej diety i ryczałtu za nocleg.

Podstawą wnoszenia przez kierowców roszczeń w zakresie ryczałtów za noclegi kierowców była przy tym dotychczas uchwała Sądu Najwyższego zapadła w składzie 7 sędziów z dnia 12 czerwca 2014 r. (sygn. akt II PZP 1/14). W uchwale tej SN uznał, że zapewnienie przez pracodawcę miejsca do spania kierowcy w kabinie pojazdu nie jest równoznaczne z zapewnieniem bezpłatnego noclegu. Otworzyło to kierowcom drogę do występowania z roszczeniami o wypłatę ryczałtów noclegowych za trzy lata wstecz.

Ze względu na różne rozstrzygnięcia sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego ryczałt za noclegi kierowców stał się przedmiotem zainteresowania TK. Póki co brak jest jeszcze pisemnego uzasadnienia wyroku. Jest to tzw. orzeczenie zakresowe, czyli nie prowadzi ono do uchylenia zakwestionowanych przepisów. Orzeczenie z 24 listopada 2016 roku stwierdza tylko, że stosowanie wskazanych przepisów do konkretnych sytuacji jest niezgodne z Konstytucją. W takiej sytuacji Trybunał Konstytucyjny dokonuje wyboru interpretacji przepisów niezgodnej z Konstytucją, ale wymienione przepisy nadal obowiązują.

W orzeczeniu tym Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy o podróżach służbowych w administracji nie mogą mieć zastosowania do kierowców jeżdżących w transporcie międzynarodowym. W ustnym uzasadnieniu orzeczenia uznano, że przepisy dotyczące diet i ryczałtów itp. odnoszą się raczej do okazjonalnych podróży pracowników administracji i pozostają nieadekwatne dla branży transportowej, gdzie kierowcy są permanentnie w drodze. Stwierdzono przy tym istnienie luki prawnej, która powinna zostać uzupełniona poprzez odrębne regulacja prawne, ustalające jakie świadczenia mają przysługiwać kierowcom, których praca polega właśnie na stałym prowadzeniu pojazdu poza siedzibą pracodawcy. Skutkiem takiego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego pozwy o wypłatę ryczałtów za noclegi kierowców sięgających wielu tysięcy złotych będą najprawdopodobniej oddalane przez sądy powszechne.

Istotne jest tak, że TK nie odroczył wejścia w życie orzeczenia. Skutkiem tego powinno ono znajdować zastosowanie zarówno do wszystkich spraw o ryczałty noclegowe będących w toku, jaki i tych zakończonych.

WW.