Artykuł odpowiada na pytanie: Czy pracodawca może zwolnić pracownika z powodu uzyskania powszechnego wieku emerytalnego? Zwolnienie pracownika z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego zostanie opisane w kontekście wyroków Sądu Najwyższego.
Ważne, że w dniu 1 października 2017 r. weszły w życie znowelizowane przepisy ustawy emerytalnej.
Od 1 października 2017 r. powszechny wiek emerytalny będzie wynosił 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn.
Pracownik nie ma obowiązku przymusowo iść na emeryturę
W chwili osiągnięcia przez pracownika powszechnego wieku emerytalnego przestaje obowiązywać ochrona przedemerytalna tj. ochrona z art. 39 Kodeksu pracy (K.p.).[1] Pracodawca nie może jednak z własnej inicjatywy rozwiązać z pracownikiem w wieku emerytalnym umowy o pracę tylko dlatego, że może on już przejść na emeryturę.
Potwierdza to utrwalona linia orzecznicza Sądu Najwyższego (SN). Z treści Uchwały Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 19 listopada 2008 r. (I PZP 4/08) wynika, że wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony pracownicy wyłącznie z powodu nabycia przez nią prawa do emerytury na podstawie art. 40 w związku z art. 50 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi dyskryminację ze względu na płeć (art. 11(3) k.p.).
SN w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 21 stycznia 2009 r. (sygn. akt II PZP 13/08) orzekł z kolei, że: „Osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 45 § 1 k.p.)”.
SN uznał, że: „W prawie polskim nie ma ogólnego przepisu, który ustanawiałby regułę, według której osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego powodowałoby – z mocy prawa – zakończenie stosunku pracy, ani też przepisu, który stanowiłby, że osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego zawsze uprawnia pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem”.
Jego zdaniem: „(-) wypowiedzenie umowy o pracę ze względu na nabycie przez pracownika uprawnień emerytalnych (osiągnięcie wieku emerytalnego) stanowi dyskryminację ze względu na wiek”. Co istotne, „ (-) nie stanowi uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia, gdyż nie pozostaje w żadnym związku z wykonywaną przez niego pracą, ani z sytuacją ekonomiczną pracodawcy, ani z żadnym innym zdarzeniem lub zdarzeniami, które wskazywałaby na nieprzydatność pracownika lub istnienie interesu pracodawcy w rozwiązaniu stosunku pracy”. [2]
Droga odwoławcza
Zwolnienie pracownika z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego jest wadliwe, ale skuteczne, jeżeli pracownik nie wniesie odwołania do sądu pracy.
Z art. 264 par. 1 Kodeksu pracy (K.p.) wynika, że pracownik ma na to 21 dni licząc od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę.
Zgodnie z dyspozycją art. 45 par. 1 K.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.
Pracodawca może jednak rozstać się z pracownikiem
Wraz z zakończeniem okresu ochronnego pracownika, który osiągnął powszechny wiek emerytalny pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę w przypadku, gdy przyczyną wypowiedzenia będzie każdy inny powód niż osiągnięcie wieku emerytalnego.
Jeżeli pracownik posiada umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, wtedy pracodawca musi wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie. (art. 30 par. 4 K.p.). Powinna być podana w sposób zrozumiały dla pracownika. Nie może być ogólnikowa.
Pogląd w orzecznictwie
Z uzasadnienia wyroku SN z dnia 19 marca 2008 r. (I PK 219/07) wynika, że „(-) Uzasadnienie wypowiedzenia pracownikom w wieku emerytalnym, posiadającym prawo do emerytury, musi się zatem odwoływać do obiektywnych przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy, jak np.: niewłaściwe wykonywanie obowiązków, długotrwałe nieobecności w pracy, redukcja zatrudnienia, ograniczenie działalności zakładu itp.” [3]
Dopuszczalne jest wytypowanie pracownika z ustalonym prawem do emerytury do zwolnienia w ramach przeprowadzanych przez pracodawcę zwolnień grupowych. Nie stanowi to dyskryminacji ze względu na wiek, tylko jest jednym z kryteriów doboru pracowników do zwolnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy (np. przyczyny ekonomiczne).
W wyroku z dnia 3 grudnia 2003 roku (I PK 80/03) SN wyraził pogląd, że: „Spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji zatrudnienia”. [4]
Potwierdził go SN w wyroku z dnia 19 stycznia 2016 r. 2016 r. ( I PK 72/15):
„(-) w przypadku powódki przyczyną rozwiązania z nią umowy o pracę za wypowiedzeniem nie było osiągnięcie wieku emerytalnego, lecz zmniejszenie zatrudnienia w związku z ograniczeniem zadań w spółce w następstwie spadku zapotrzebowania na kolejowe przewozy towarowe w roku bieżącym z uwzględnieniem niekorzystnych prognoz rynkowych na lata następne, a nabycie uprawnień emerytalnych (do emerytury kolejowej) i pośrednio osiągnięcie wieku emerytalnego (ukończenie 55 lat) stanowiło jedynie przyjęte przez pracodawcę prawnie dozwolone i społecznie uzasadnione kryterium doboru do zwolnienia, a nie samą przyczynę zwolnienia”. [5]
Podsumujmy …
„Osiągnięcie wieku emerytalnego (i spełnienie pozostałych warunków nabycia prawa do emerytury) nie zobowiązuje, lecz uprawnia do skorzystania z tego świadczenia”. Tak wynika z uzasadnienia wyroku SN z dnia 19 marca 2008 r.(I PK 219/07).
Pracownik sam decyduje, czy chce się zwolnić czy też jeszcze trochę popracować. Pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego. Zwolnienie pracownika z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego jako podstawowej przesłanki jest zatem sprzeczne z porządkiem prawnym.
Pracodawca może natomiast wśród tej grupy pracowników wybrać osoby do zwolnienia grupowego lub zwolnić pracowników z innych uzasadnionych powodów.
Objaśnienia:
[1] Zgodnie z art. 39 K.p. „Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku”
[2] Uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 21 stycznia 2009 r. (II PZP 13/08 ) http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/II%20PZP%2013-08.pdf (dostęp w dniu 9.10. 2017 r.)
[3] Wyrok SN z dnia 19 marca 2008 r. (I PK 219/07)
http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/I%20PK%20219-07-1.pdf (dostęp w dniu 9.10.2017 r.)
[4] Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2003 r. (I PK 80/03) http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia1/i%20pk%2080-03-1.pdf (dostęp w dniu 9.10.2017 r.)
[5] Wyrok SN z dnia 19 stycznia 2016 r. (I PK 72/15) http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/I%20PK%2072-15-1.pdf (dostęp w dniu 9.10.2017 r.)
Stan prawny na 9 października 2017 r.
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Ważne!
Jeżeli macie Państwo pytania, dotyczące treści powyższego artykułu zapraszamy do skorzystania z porad naszej Kancelarii https://lexagit.pl/porady-prawne/ Kancelaria udzieli porady prawnej, sporządzi opinię prawną lub pismo w danej sprawie.
