Strona główna Prawo gospodarcze Uwaga na umowy pożyczki zawierane z członkami Zarządu – cz. 1

Uwaga na umowy pożyczki zawierane z członkami Zarządu – cz. 1

5272
PODZIEL SIĘ

Niewiele podmiotów być może zdaje sobie sprawę z tego, że przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników na zawarcie umów określonego rodzaju z osobami pełniącymi w spółce określone funkcje

Mówi o tym art. 15 Kodeksu spółek handlowych (dalej „K.s.h.”). Przepis ten wskazuje, że

„§ 1. Zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2. Zawarcie przez spółkę zależną umowy wymienionej w § 1 z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dominującej. Do wyrażenia zgody i skutków braku zgody stosuje się przepisy art. 17§ 1 i 2″.

Jaki jest cel ww. regulacji

Doktryna prawa handlowego w zasadzie jednomyślnie potwierdza, że celem ww. regulacji jest ochrona spółki i jej akcjonariuszy przed wypływem środków ze spółki na rzecz osób pełniących w niej funkcje zarządcze.

W jakich podmiotach ww. regulacja musi być stosowana

Obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników na zawarcie umów pożyczek i innych umów, które obejmuje ten przepis, dotyczy spółek kapitałowych tj. spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej oraz na zasadzie odpowiedniego stosowania także spółek komandytowo-akcyjnych (art. 126 § 1 pkt. 2) K.s.h.).

Jakich zatem umów dotyczy obowiązek takiej zgody

Literalnie rzecz ujmując obowiązek uzyskania zgody na zawarcie umowy obejmuje umowy kredytowe, umowy pożyczek oraz umowy poręczenia. Ustawa mówi także o „innych podobnych umowach”. Doktryna prawa w tym ostatnim przypadku nie jest jednomyślna.

Zdaniem niektórych komentatorów obowiązek uzyskania zgody na zawarcie obejmuje generalnie takie umowy, których funkcja gospodarcza jest podobna do umów pożyczek, kredytu czy poręczenia.

Jako przykład wymienia się takie umowy jak gwarancja, w tym gwarancja bankowa, akredytywa, użyczenie, umowę o ustanowienie zabezpieczeń rzeczowych (zastawu, hipoteki i in.), umowę przejęcia długu bądź przystąpienia do długu oraz inne umowy nienazwane, których celem jest wsparcie finansowe piastunów zbliżone w skutkach do kredytu, pożyczki bądź poręczenia: tak np. Litwińska-Werner, Komentarz KSH, 2007, s. 205; A. Kidyba, w: Pyzioł, Komentarz KSH, 2008, s. 49, pkt 3; co do gwarancji i akredytywy por. J.P. Naworski, w: Siemiątkowski, Potrzeszcz, Komentarz KSH, t. 1, 2010, s. 164, pkt 4; M. Rodzynkiewicz, Komentarz KSH, 2012, s. 51 – za Komentarzem do Ks.h. 2016 prof. Opalskiego.

Zaznaczyć jednak należy, że istnieje także nurt zakładający rozszerzenie stosowania ww. regulacji także na umowy innego typu ale takie których skutkiem jest uzyskanie przez daną osobę nieuzasadnionej korzyści kosztem majątku spółki. Podstawą takiego stanowiska są tezy zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. (III CZP 69/10, OSNC 2011, nr 5), gdzie przyjęto, że umowa sprzedaży prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności wzniesionych na nim budynków, zawarta między spółką kapitałową i jej prokurentem jako kupującym, w której znacznie zaniżono cenę sprzedaży, jest inną podobną umową w rozumieniu art. 15 § 1 K.s.h.

W uzasadnieniu tej uchwały założono, że inną podobną do pożyczki, kredytu i poręczenia jest umowa nie o zbliżonym kształcie normatywnym do wymienionych w przepisie umów nazwanych, tylko umowa, której zawarcie umożliwia ukształtowanie w niej świadczeń w taki sposób, że funkcjonariusz wymieniony w przepisie uzyska nieuzasadnioną korzyść. W innym postanowieniu SN tj. postanowieniu SN z dnia 10.4.2013 r., IV CSK 516/12 stwierdzono, że do zawarcia przez spółkę z jej prokurentem umowy dzierżawy znajduje zastosowanie art. 15 § 1 KSH, a co za tym idzie – wymagana jest zgoda zgromadzenia wspólników.

Niezależnie od zakresu tematycznego umowy wymagającej zgody zgromadzenia wspólników na zawarcie umowy pojawia się jeszcze jedna kwestia, a mianowicie czy zgoda wymagana jest wyłącznie na umowy skutkujące wypływem środków ze spółki czy też również na takie umowy, gdzie określone w art. 15 K.s.h. podmioty zasilają spółkę.

W tym zakresie także prezentowane są różne stanowiska. Jak np. wynika z Komentarza prof. Bieniaka (KSH Bieniak 2015 wyd. 4 / Tofel) Warto zarazem zwrócić uwagę, że art. 15 KSH znajduje zastosowanie zarówno wówczas, gdy pożyczkobiorcą lub beneficjentem poręczenia jest członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurent albo likwidator spółki, jak również wtedy, gdy osoba taka jest pożyczkodawcą lub poręczycielem (odpowiednio w przypadku „innych podobnych umów”). Powyższe wnioski wynikają z rezultatów wykładni literalnej przedmiotowego przepisu i mogą pozostawać w sprzeczności z wnioskami wypływającymi z wykładni funkcjonalnej, w tym w szczególności z ratio legis art. 15 KSH. Pierwszeństwo należy jednak dać rezultatom wykładni literalnej. Także zatem udzielenie finansowania spółce na podstawie umowy pożyczki przez np. członka zarządu albo rady nadzorczej spółki, wymaga uzyskania zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia”. Jednakże np. za stosowaniem art. 15 § 1 wyłącznie do przypadków wsparcia finansowego piastuna przez spółkę wypowiedział się np. S. Gurgul (Instrumenty, s. 18).

W kolejnym wpisie zajmiemy się zakresem podmiotowym zastosowania art. 15 K.s.h. oraz procedurą uzyskiwania zgody zgromadzenia wspólników na zawarcie umowy.

PW.