Umowa pożyczki może zostać zawarta na piśmie (np. zwykła umowa pożyczki, umowa pożyczki z podpisem notarialnie poświadczonym, umowa pożyczki sporządzona w kancelarii notarialnej) albo w formie ustnej. Ustna umowa pożyczki jest zatem także możliwa.
Pożyczając pieniądze komuś z rodziny lub znajomych zazwyczaj nie sporządzamy umowy pożyczki, tylko bazujemy na wzajemnym zaufaniu. Problem pojawia się wtedy, gdy pożyczkobiorca po spłacie kilku jej rat zaprzestaje zwrotu pożyczki albo w ogóle nie chce jej zwracać. Wielu pożyczkobiorców uważa bowiem, że nie musi zwracać otrzymanej pożyczki, ponieważ nie została podpisana konkretna umowa. W tym przypadku są w błędzie.
Regulacja prawna umowy pożyczki
Umowa pożyczki jest to stosunek zobowiązaniowy zawarty pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą. Zgodnie z dyspozycją art. 720 par. 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) podstawowym obowiązkiem osoby, która udziela pożyczki (pożyczkodawca) jest przekazanie biorącemu (pożyczkobiorca) określonej sumy pieniężnej, którą ten w ustalonym terminie zobowiązuje się zwrócić w takiej samej kwocie. Co istotne, zwracane pieniądze mogą być dodatkowo powiększone o umówione odsetki (art. 359 par.1 K.c.) .
Z art. 720 par. 2 K.c. umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.
Forma dokumentowa, czyli jaka
W art. 77[2] K.c. ustawodawca definiuje formę dokumentową jako oświadczenie woli złożone „w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie”. Dokument stanowi „nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią” (art. 77[3] K.c.). [2] Wymóg formy dokumentowej spełnia pismo zawierające podpis stron umowy (np. umowa pożyczki) albo email, lub wiadomość tekstowa wysłana z telefonu komórkowego czyli SMS lub komunikat MMS, zawierający zdjęcia lub filmy.
Zdaniem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu „Do uprawdopodobnienia faktu dokonania czynności prawnej posłużyć może jakikolwiek i sporządzony przez kogokolwiek pisemny dokument, którego treść uzasadnia prawdopodobieństwo zaistnienia czynności prawnej, choć faktu takiego on nie stwierdza. Przedłożone potwierdzenia operacji bankowych zostały przez Sąd uznane za taki dokument w rozumieniu art. 74 k.c., który otwiera drogę do kontynuowania postępowania dowodowego” (wyrok SO w Nowym Sączu z dnia 11 czerwca 2015 r. ( I C 1493/14). [3]
Sposób wykonania umowy pożyczki
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 czerwca 2006 r. (II FSK 819/05) podaje, że: „Pod pojęciem pieniądza należy rozumieć pieniądze pozostające w obiegu oraz pieniądz bezgotówkowy. Pieniądz może być uznany za rzecz w znaczeniu znaków pieniężnych – banknotów i monet (…). Sposób przeniesienia własności przedmiotu pożyczki może być bowiem różny, przez wręczenie, świadczenie osobie trzeciej i w innych formach. Kontrahenci posługują się przyjętymi w obrocie formami wypłaty pożyczki, głównie czekami, wekslami, dyspozycjami przelewu z konta bankowego”.
Ustna umowa pożyczki – pogląd Sądu Najwyższego
Umowa pożyczki zawarta bez zachowania formy pisemnej umowy jest ważna. W przypadku wniesienia powództwa o jej zapłatę pożyczkodawca musi przedstawić sądowi dowody na okoliczność udzielenia pożyczki. Ma wtedy możliwość odzyskania pożyczonych pieniędzy.
W wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r. (II CSK 318/16) Sąd Najwyższy uznał, że, „(…) środkiem uprawdopodobnienia czynności prawnej może być każde pismo, niezależnie od pochodzenia, byle by dawało ono dostateczne podstawy do przypuszczenia, że czynność nastąpiła. Pismem takim może być każdy dokument, choćby niepochodzący od strony, przeciwko której dowód ma być prowadzony, o ile treść dokumentu bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na fakt dokonania czynności. W orzecznictwie przyjęto szerokie rozumienie początku dowodu na piśmie, uznając, że może nim być zarówno dokument prywatny, jak i urzędowy, list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, odbitka faksowa, telegram itp.”.
Co istotne, „(…) warunkiem dopuszczalności prowadzenia wskazanych (…) dowodów na okoliczność dokonania czynności prawnej bez zachowania zastrzeżonej dla niej formy pisemnej jest, po pierwsze, istnienie pisma mającego związek ze sprawą, a po drugie, spełnienie wymagania, aby treść tego pisma dawała dostateczne podstawy do przypuszczenia, że dana czynność prawna rzeczywiście została dokonana”.
Poglądy w orzecznictwie sądów apelacyjnych
Inne możliwości dowodowe przedstawione zostały w:
1) w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 maja 2017 r. w sprawie VI ACa 1959/15 zgodnie z którym „(…) przedłożony do akt sprawy tzw. początek dowodu na piśmie – odręczna, podpisana notatka, uczyniona w notatniku (terminarzu) powoda uprawdopodabniała fakt udzielenia pożyczki pozwanemu przez powoda i jej wysokości i w związku z tym możliwe było prowadzenie postępowania dowodowego celem umożliwienia powodowi udowodnienia, a nie tylko uprawdopodobnienia tych okoliczności”.
2) w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 stycznia 2014 r. w sprawie I ACa 700/13, gdzie SA dopuszcza „(…) przeniesienie przez pożyczkodawcę jej przedmiotu na własność pożyczkobiorcy. (…) w każdy prawem przewidziany sposób, także wydaniem gotówki czy przez przelew bankowy”.
Podsumujmy …
Istnieje szansa na odzyskanie pożyczki udzielonej w formie ustnej pod warunkiem, że strona powodowa przedstawi w sądzie dowody na piśmie, które uprawdopodobnią zawarcie umowy. Zgodnie z poglądem ukształtowanym w judykaturze takim dowodem może być „(…) dokument prywatny, albo urzędowy, list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, telefaksowy itp. (wyrok SN z 29 września 2004 r., II CK 527/03 nie publ.).
Nie może budzić wątpliwości, że (…) dowód kasowy wypłaty kwoty (…) zł jak i notatka dyrektora (…) mogą stanowić początek dowodu na piśmie” – wyrok SN z dnia 24 kwietnia 2008 r. w sprawie IV CNP 6/08). [4]
W drugiej części artykułu zostanie omówione dochodzenie zwrotu pożyczki udzielonej bez zachowania formy pisemnej.
Podstawa prawna:
– art. 74, art. 77[2] , art. 77[3], art. 359 par. 1, art. 720 par. 1 i par. 2 Kodeksu cywilnego
Źródło:
– Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2017 r., II CSK 318/16, http://sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/II%20CSK%20318-16-1.pdf
– Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 maja 2017 r., VI ACa 1959/15
http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000003003_VI_ACa_001959_2015_Uz_2017-05-31_002
Objaśnienie:
[1] Art. 359 par. 1. Kodeksu cywilnego stanowi:
Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.
[2] Art. 1 pkt 7 Ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015.1311), która obowiązuje od 8 września 2016 r.
[3] Zgodnie z art. 74 par. 2 K.c. mimo niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu.
[4] wyrok SN z dnia 24 kwietnia 2008 r. w sprawie IV CNP 6/08 – http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/IV%20CNP%206-08-1.pdf (dostęp w dniu 22 stycznia 2018 r.)
Stan prawny na 22 stycznia 2018 roku
Wanda Książek- współpracownik Portalu
Jeżeli macie Państwo pytania, dotyczące treści powyższego artykułu zapraszamy do skorzystania z porad, naszej Kancelarii https://lexagit.pl/porady-prawne/
https://digiartia.com/product/legal-power-law-firm-html-template/
https://digiartia.com/product/justitia-multiskin-lawyer-legal-wordpress-theme/