Tytuł egzekucyjny, któremu nie nadaje się klauzuli wykonalności jako podstawa egzekucji

W postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje generalna zasada, zgodnie z którą podstawą egzekucji może być wyłącznie dokument zwany tytułem wykonawczym. Zgodnie z treścią przepisu art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.  Tytuł wykonawczy jest podstawą egzekucji bez względu na rodzaj realizowanego w egzekucji roszczenia, bez względu na przedmiot egzekucji, oraz właściwość organu egzekucyjnego – o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej (post. SN, I CZ 147/86). Zasadniczo podstawą wszczęcia i przeprowadzenia każdej egzekucji jest klauzula wykonalności.

Co to jest klauzula wykonalności

Klauzula wykonalności jest definiowana w nauce prawa jako akt sądowy, w którym sąd stwierdza, że tytuł egzekucyjny przedstawiony przez wierzyciela nadaje się do wykonania i że prowadzenie egzekucji przeciwko dłużnikowi jest dopuszczalne, oraz nakazuje urzędom i osobom zainteresowanym wykonanie tytułu egzekucyjnego (E. Wengerek, Sądowe postępowanie, s. 142).

Jakie są rodzaje tytułów egzekucyjnych?

Rodzaje tytułów egzekucyjnych zostały wskazane w art. 777 k.p.c. Tytułami egzekucyjnymi są:

1. orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
2. orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
3. inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
4. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
5. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
6. akt notarialny wskazany w punkcie 4 i 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.

Ponadto, zgodnie z treścią przepisu art. 783 § 1 k.p.c. klauzula wykonalności w razie potrzeby oznacza zakres egzekucji – postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności wymienia także tytuł egzekucyjny, a w razie potrzeby oznacza świadczenie podlegające egzekucji i zakres egzekucji oraz wskazuje czy orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne, czy jako natychmiast wykonalne […].

Kiedy klauzula wykonalności nie jest potrzebna?

W wypadkach przewidzianych w ustawie (przy czym nie chodzi tutaj tylko o ustawę Kodeks postępowania cywilnego, ale generalnie o każdy inny akt prawny rangi ustawy) postępowanie egzekucyjne może być wszczęte i w jego ramach przeprowadzona egzekucja wyłącznie na podstawie tytułu egzekucyjnego bez potrzeby zaopatrywania tego tytułu w sądową klauzulę wykonalności.

Możliwość wszczęcia i przeprowadzenia egzekucji na podstawie tytułów wykonawczych lub innych dokumentów bez potrzeby zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności została przewidziana w przepisach prawa w odniesieniu  m.in. do:

• prawomocnego postanowienia o ukaraniu grzywną – zgodnie z treścią art. 768¹ prawomocne postanowienie komornika o ukaraniu grzywną podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania go w klauzulę wykonalności.
• prawomocnego postanowienia komornika w przedmiocie kosztów egzekucyjnych – zgodnie z treścią art. 770¹ prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztów podlega wykonaniu bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności.
• prawomocnego postanowienia o przysądzeniu własności – zgodnie z treścią przepisu art. 999 § 1 Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności.
• prawomocnego postanowienia nakazującego dłużnikowi zapłatę wierzycielowi sumy pieniężnej za czas zwłoki w wykonaniu czynności niezastępowalnej – zgodnie z treścią art. 1050¹ p.c.
• prawomocnego postanowienia nakazującego dłużnikowi zapłatę wierzycielowi sumy pieniężnej za naruszenie obowiązku zaniechania lub nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela – zgodnie z treścią art. 1051¹ 1 k.p.c. oraz 1050¹ § 3 k.p.c.
• orzeczenia co do kosztów i grzywien, które podlegają egzekucji sądowej – zgodnie z treścią art. 228 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi grzywny orzeczone w postępowaniu przed sądem administracyjnym są także, oprócz kosztów sądowych, dochodami budżetu państwa. Należności te podlegają egzekucji sądowej bez nadawania orzeczeniu klauzuli wykonalności.

Ponadto na podstawie przepisów ustawy Prawo upadłościowe:

• zgodnie z treścią przepisu art. 174 jeżeli syndyk napotyka przeszkody ze strony upadłego przy obejmowaniu majątku upadłego, wprowadzenia syndyka w posiadanie majątku upadłego dokonuje komornik sądowy. Podstawę wprowadzenia stanowi postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości lub postanowienie o powołaniu syndyka bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalnośc
• zgodnie z art. 327 § 2 i 3 jeżeli rzecz obciążona zastawem rejestrowym znajduje się w posiadaniu zastawnika lub osób trzecich, zastawnik zawiadamia o zaspokojeniu się syndyka. Sędzia-komisarz może wyznaczyć zastawnikowi stosowny termin do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu. Jeżeli zastawnik nie skorzystał z tego prawa w wyznaczonym terminie, osoba, u której znajduje się rzecz obciążona zastawem rejestrowym, obowiązana jest wydać przedmiot zastawu syndykowi. W sprawach, o których mowa w ust. 2, postanowienie sędziego-komisarza o wydaniu syndykowi przedmiotu zastawu podlega wykonaniu bez nadawania mu klauzuli wykonalności.
• zgodnie z treścią art. 364 z dniem uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego upadły odzyskuje prawo zarządzania swoim majątkiem i rozporządzania jego składnikami. Syndyk wyda niezwłocznie upadłemu jego majątek, księgi, korespondencję i dokumenty. W przypadku potrzeby sędzia-komisarz wyda postanowienie nakazujące przymusowe odebranie majątku. Prawomocne postanowienie ma moc tytułu wykonawczeg

Podstawa prawna:

Art. 776 i nast. K.p.c.

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2017, poz. 2344 z późn. zm.)

 Stan prawny na dzień 7 lutego 2018 r.

Joanna Mucha – współpracownik Portalu