Szczególne postaci powództwa opozycyjnego (1) – tytuł pochodzący od organu administracyjnego

Nie tak dawno na łamach naszego Portalu zajmowaliśmy się standardowym powództwem opozycyjnym.

Były temu poświęcone dwa artykuły:

Co to jest powództwo opozycyjne i na czym polega?

Kiedy można wnieść powództwo opozycyjne z art. 840 Kpc.?

Dzisiaj o pewnej szczególnej postaci powództwa opozycyjnego.

Za szczególną postać powództwa opozycyjnego uregulowaną w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) przyjmuje się powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu pochodzącego od organu administracyjnego (art. 840 § 2 k.p.c.)

Jak już o tym była mowa szczególny rodzaj powództwa przeciwegzekucyjnego w postaci powództwa opozycyjnego uprawnia dłużnika do żądania pozbawienia tytułu  pochodzącego od organu administracyjnego, który podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej.

Powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu pochodzącego od organu administracyjnego – przedmiot powództwa

Chodzi tutaj o sytuację, gdy podstawą egzekucji jest tytuł określony w art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c., który zgodnie z treścią art. 784 k.p.c. został zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności.

Tytułami egzekucyjnymi są inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej (art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c.) tj. inne niż orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem (art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.) oraz orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu (art. 777 § 1 pkt 1¹ k.p.c.).

Celem uzyskania klauzuli wykonalności tytułu pochodzącego od organu administracji państwowej lub sądu szczególnego, który sam nie nadaje klauzuli, wierzyciel złoży sądowi w razie potrzeby oprócz tytułu także ich zaświadczenie, że tytuł podlega wykonaniu (art. 784 k.p.c.).

Powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu pochodzącego od organu administracyjnego – podstawy powództwa

Zgodnie z treścią art. 840 § 2 k.p.c. jeżeli podstawą egzekucji jest tytuł pochodzący od organu administracyjnego, do stwierdzenia, że zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane, powołany jest organ, od którego tytuł pochodzi.

Jednakże w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu pochodzącego od organu administracji zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności można oprzeć na wszystkich trzech podstawach przewidzianych dla powództwa opozycyjnego w art. 840 k.p.c.

A zatem dłużnik może w drodze tego powództwa żądać pozbawienia wykonalności administracyjnego tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli:

• przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście (przesłanka z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c),
• po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne (przesłanka z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.)
• małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść (przesłanka z art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c.)

Treść art. 840 § 2 k.p.c. oznacza tylko tyle, że jeśli powództwo o pozbawienie administracyjnego tytułu wykonawczego oparte jest na art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., to stwierdzenie, że zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane musi pochodzić od organu administracyjnego, który ten tytuł wydał.

W konsekwencji dłużnik wytaczając powództwo opozycyjne oparte na przesłance z art. 840 § 1 pkt 2 powinien przedstawić sądowi orzeczenie organu administracji publicznej, od którego pochodzi tytuł egzekucyjny zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności, ze stwierdzeniem że zobowiązanie wygasło lub że nie może być egzekwowane.

Zawarte w art. 840 § 2 k.p.c. ograniczenie kognicji sądu dotyczy także powództwa przewidzianego art. 840 § 2 pkt 3 k.p.c.

Ograniczenie to nie dotyczy natomiast powództwa o pozbawienie wykonalności administracyjnego tytułu wykonawczego opartego na art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

Jednakże sąd rozpoznający sprawę z powództwa o pozbawienie wykonalności administracyjnego tytułu wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. nie jest ograniczony przesłankami wynikającymi z art. 840 § 2 k.p.c., nie może jednak badać zasadności obowiązku nałożonego na stronę w tym tytule (Wyrok SN, I CK 6/03).

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia powództwa opozycyjnego opartego na przesłance z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. nie jest możliwe, aby sąd powszechny w tym postępowaniu badał zasadność administracyjnego tytułu wykonawczego.

Oznacza to, że dłużnik może się powoływać na zdarzenia, które zaszły przed powstaniem tytułu egzekucyjnego jak również na zdarzenia zaszłe pomiędzy powstaniem tytułu egzekucyjnego a nadaniem temu tytułowi klauzuli wykonalności.

Jeśli chodzi o powoływanie się na zdarzenia zaistniałe przed powstaniem tytułu egzekucyjnego, to dłużnik może zaprzeczać obowiązkowi spełnienia na rzecz wierzycieli świadczenia wskazanego w tytule o ile nie stoi temu na przeszkodzie dopuszczalność drogi sądowej, powaga rzeczy osądzonej bądź zawisłość sprawy.

Jeżeli chodzi o pierwszy wyjątek, to nie jest dopuszczalne zaprzeczenie przez dłużnika obowiązkowi stwierdzonemu w administracyjnym tytule wykonawczym, gdyż sąd powszechny nie może badać zasadności istnienia tego rodzaju obowiązku.

Zaprzeczenie zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, może dotyczyć takich okoliczności, które wskazują, że określony tytuł egzekucyjny nie powinien być opatrzony klauzulą wykonalności jako nie podlegający wykonaniu lub nie spełniający warunków przepisanych prawem egzekucyjnym.

W odniesieniu do administracyjnego tytułu wykonalności byłoby zatem dopuszczalne – w ramach podstawy powództwa opozycyjnego przewidzianego w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. – podniesienie zarzutu, że tytuł egzekucyjny został wydany przez organ nieuprawniony lub bez jakiejkolwiek podstawy prawnej.

Nie można natomiast w ramach tego powództwa kwestionować zasadności istnienia obowiązku stwierdzonego w administracyjnym tytule wykonawczym, bowiem – w ramach rozpoznawania powództwa opozycyjnego –  sąd  powszechny byłby uprawniony do merytorycznego badania zasadności obowiązku nałożonego w ostatecznej decyzji administracyjnej, która jest administracyjnym tytułem egzekucyjnym. W istocie zatem sąd powszechny, uwzględniając powództwo, doprowadziłby do ubezskutecznienia ostatecznych decyzji administracyjnych będących tytułami egzekucyjnymi. Oczywiście jest to niedopuszczalne. (Wyrok SN, I CK 6/03).

 Podstawa prawna:

– art. 840 i nast. K.p.c.

Stan prawny na dzień 23 marca 2018 r.

Joanna Mucha – współpracownik Portalu