Strona główna Aktualności Sprawy rodzinne 2017: Podział majątku wspólnego małżonków – w jaki sposób?

Sprawy rodzinne 2017: Podział majątku wspólnego małżonków – w jaki sposób?

5422
PODZIEL SIĘ

Małżonkowie nie mogą podzielić swojego majątku dorobkowego, jeżeli pozostają we wspólności ustawowej. Mogą dokonać tej czynności prawnej, wtedy gdy pomiędzy nimi ustąpi wspólność majątkowa. Tak będzie między innymi w przypadku ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej – z datą podaną w orzeczeniu sądowym (art. 52 § 1 – 1a KRO), orzeczenia separacji – z datą uprawomocnienia się wyroku orzekającego separację małżonków (art. 54 § 1 KRO), orzeczenia rozwodu – z datą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego (art. 56 § 1 KRO), unieważnienia małżeństwa – z chwilą uprawomocnienia się wyroku unieważniającego zawarte małżeństwo (art. 21 KRO), czy zawarcia umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową.

Sposoby podziału majątku wspólnego

Żądanie podziału majątku wspólnego nie przedawnia się. Od chwili ustania ustawowej wspólności majątkowej można go dokonać w dowolnym czasie.

Podział majątku wspólnego może być dokonany:

  • przez małżonków lub byłych małżonkówbez udziału sądu, jeżeli w skład ich majątku wchodzą tylko ruchomości np. samochód, pieniądze (forma ustna lub pisemna),
  • u notariusza jeżeli do majątku wchodzi nieruchomość dom, działka rolna lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (akt notarialny),
  • w sądzie okręgowym z wniosku jednego z małżonków w czasie toczącej się sprawy o rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa,
  • w sądzie rejonowym – wydział cywilny w trybie postępowania nieprocesowego, jeżeli przedmiotem podziału majątku jest m.in. nieruchomość.

Podział majątku u notariusza

Majątek wspólny, w skład którego wchodzi nieruchomość np. grunt, dom powinien zostać podzielony u notariusza. Zgodnie z art. 1037 § 2 K.c. w powiązaniu z art. 46 KRO, jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to odesłanie ustawowe do odpowiedniego stosowania przepisów o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku.

Podobnie jest w sytuacji, gdy w skład majątku dorobkowego wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Z art. 17[2] ust. 4. Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz. U. 2013. 1222)  wynika, że „Umowa zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Wypis tego aktu notariusz przesyła niezwłocznie spółdzielni”.

W celu zawarcia umowy w formie aktu notarialnego należy wcześniej odwiedzić wybraną kancelarię notarialną i przedstawić notariuszowi wymagane prawem dokumenty:

  • odpis umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność majątkową małżonków lub prawomocny wyrok orzekający separację lub rozwód,
  • odpis zwykły z księgi wieczystej, dla nieruchomości, która ma zostać notarialnie podzielona,
  • zgodny podział majątku wspólnego, w którym zostaje podany skład majątku dorobkowego, wartość poszczególnych jego części, sposób jego podziału, a także ewentualne kwoty spłat i dopłat oraz terminy ich zapłaty.

Notariusz poinformuje jakie dokumenty trzeba będzie jeszcze donieść i ustali termin zawarcia aktu notarialnego.

Wynagrodzenie notariusza zostaje ustalone w akcie notarialnym . Nie może ono być większe niż wynika to z § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. 2013.237). Taksa notarialna zależy bowiem od wartości majątku, który zostaje podzielony.  Dolicza się do niej opłaty za wpis do księgi wieczystej, odpisy dla stron oraz 23% podatek VAT.

Podział majątku w sądzie okręgowym

Zgodnie z art. 58 § 3 KRO  na wniosek jednego z małżonków sąd okręgowy może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym.  Tak będzie w sytuacji, gdy strony są zgodne co do przedstawionego sądowi podziału majątku wspólnego. Z art. 58 § 3 w powiązaniu z art. 61[3] § 1 i art. 21. KRO wniosek podział majątku wspólnego może być ujęty również  w pozwie o separacje oraz unieważnienie małżeństwa stron.

Jeżeli rozwód lub separacja albo unieważnienie małżeństwa zostaną prawomocnie orzeczone, a sąd rozpozna wniosek, wówczas podział majątku będzie skuteczny. Sąd może pozostawić wniosek o podział majątku bez rozpoznania, jeżeli sam podział wymaga wyjaśnień oraz przeprowadzenia dodatkowych dowodów np. z dokumentu. W takim przypadku w wyroku rozwodowym sąd zamieszcza decyzje o nierozpoznawaniu wniosku.

Podział majątku w sądzie  rejonowym

Sądowy podział majątku wspólnego może odbyć się w trybie nieprocesowym (art. 566 – 567 K.p.c.). Jedno z małżonków wnosi do sądu rejonowego wydział cywilny wniosek o podział majątku wspólnego. Będzie to sąd w okręgu którego położony jest  majątek podlegający podziałowi.

Literatura prawnicza podaje: „Jeżeli majątek wspólny obejmuje poza ruchomościami także nieruchomość, o właściwości sądu powinno decydować przede wszystkim miejsce położenia tej nieruchomości. Jeżeli nieruchomość wchodząca w skład majątku wspólnego, bądź inny majątek podlegający podziałowi, znajduje się w okręgu kilku sądów, to wnioskodawca ma prawo wyboru sądu właściwego (art. 43 [1] §1 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c.”. [1]

Wniosek o podział majątku wspólnego jest pismem procesowym. Powinien zawierać:

  • nazwę miejscowości i datę jego sporządzenia,
  • nazwę i adres sądu do którego jest kierowany,
  • oznaczenie wnioskodawcy: imię, nazwisko, PESEL, adres,
  • oznaczenie uczestnika postępowania: imię, nazwisko, adres,
  • wartość przedmiotu sporu,
  • tytuł wniosku: Wniosek o podział majątku wspólnego,
  • petitum wniosku (żądanie wnioskodawcy),
  • uzasadnienie wniosku,
  • czytelny podpis wnioskodawcy,
  • wykaz załączników na okoliczności podane we wniosku,
  • odpis wniosku wraz z załącznikami.

We wniosku o podział majątku wspólnego wnioskodawca podaje przyczynę ustania wspólności majątkowej, wymienia składniki majątku oraz ich wartość wartości szacunkową. Wniosek może zawierać propozycje podziału majątku. Nie są one jednak wiążące dla sądu, „(…) gdyż o sposobie podziału rozstrzyga sąd na podstawie wyłącznie własnego uznania, chyba że istnieją warunki do orzeczenia w myśl zgodnego projektu współwłaścicieli (art. 622 § 2 K.p.c)” [2]

Ponadto wnioskodawca może żądać ustalenia przez sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym oraz zasądzenia określonej sumy pieniężnej z tytułu wydatków i nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny i ustalenia przez sąd terminu jej zapłaty.

Od złożenia wniosku sąd pobiera opłatę stałą w wysokości 1.000 złotych. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału majątku, sąd pobierze wtedy  opłatę stałą w kwocie 300 złotych (art. 38 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych  –  tekst jedn. Dz.U. 2016.623). Literatura prawnicza podkreśla: „Aby można było uznać, ze wniosek o podział majątku wspólnego zawiera zgodny projekt podziału majątku (…) musi być podpisany przez oboje małżonków (byłych małżonków)”. [3]

Pomoc prawna  z urzędu

Wnioskodawca może starać się o zwolnienie od kosztów sądowych i /lub przyznanie pełnomocnika z urzędu w sprawie o podział majątku. Powyższa kwestia prawna została uregulowana w art. 102 ust. 1-2 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( tekst jedn. 2016.623) oraz w art. 117 – 118 Kodeksu postępowania cywilnego.

Osoba fizyczna niezależnie od tego, czy została przez sąd zwolniona od kosztów sądowych może wnioskować o przyznanie jej pełnomocnika z urzędu.

Tak będzie, wtedy, gdy nie może opłacić wynagrodzenia reprezentującemu ją w sądzie prawnikowi, ponieważ ona i jej rodzina znajdują się w trudnej sytuacji życiowej (np. choroba w rodzinie, małe zarobki, pobieranie zasiłku dla bezrobotnych).  W tym celu wymagany jest wniosek strony oraz formularz zawierający oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Można go otrzymać w sądzie lub bezpłatnie pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (zakładka : Formularze).

Podstawa prawna:

– art. 21, art. 46, art. 52 § 1  – 1a , art. 54 § 1, art. 56 § 1, art. 58 § 3, art. 61[3] § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, – art. 117 – 118, art. 566- 567, art. 1037 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, art.38, art. 102 ust. 1-2 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych  ( tekst jedn. 2016. 623),

Objaśnienie

[1] Skiepko K., Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków, Warszawa 2013, s. 45-46

[2] Tamże, s. 53

Stan prawny na 13 czerwca 2017 roku

Wanda Książek