Czy małżonkowie mogą podzielić swój majątek bez wnoszenia pozwu o rozwód? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w niniejszym artykule.
Jeżeli małżonkowie przed ślubem nie ustanowili interacyzy, wówczas z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy nimi ustawowa wspólność majątkowa. Tak wynika z dyspozycji art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO).
Oznacza to, że wszystko czego małżonkowie się dorobią będzie wspólne. Do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w czasie trwania małżeństwa.
Przykład
- zestaw wypoczynkowy zakupiony za pieniądze męża z umowy o pracę,
- zakup mieszkania przez żonę w czasie trwania małżeństwa za pieniądze otrzymane wspólnie z mężem od rodziców
Natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków, należą między innymi: wszystkie przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (np. samochód zakupiony przed ślubem) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (np. darowizna działki rolnej otrzymanej w wyniku działu spadku), chyba że darczyńca lub spadkodawca postanowił inaczej.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej
Małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać wyłączenia wspólności ustawowej małżeńskiej poprzez ustanowienie rozdzielności majątkowej (art. 52 § 1 KRO).
Tak może być w sytuacji, gdy jedno z małżonków;
- zaciąga kredyty w bankach lub parabankach, które mogą być egzekwowane przez komornika z ich majątku wspólnego,
- jest uzależnione od alkoholu lub hazardu,
- uchyla się od pracy,
- nie dokłada się do wydatków na uzasadnione potrzeby rodziny.
Z art. 52 § 1a KRO wynika, że sądowego zniesienia współwłasności może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.
Literatura prawnicza podkreśla, że: ”Oznaczona w wyroku data ustanowienia rozdzielności majątkowej powoduje nie tylko ustanie wspólności majątkowej, lecz ma także wpływ na skład majątku wspólnego. Do majątku wspólnego należą bowiem przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej (…). Przedmioty majątkowe nabyte po ustaniu wspólności ustawowej w zasadzie nie należą do majątku wspólnego. (…) Od chwili ustanowienia rozdzielności do majątku każdego z małżonków wchodzi udział w dotychczasowym majątku wspólnym”. [1]
Podział majątku wspólnego
Podział majątku wspólnego nie jest dopuszczalny w czasie gdy, pomiędzy małżonkami istnieje wspólność ustawowa.
Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w Postanowieniu z dnia 18 stycznia 2012 r. w sprawie o sygn. II CSK 139/11: ”Zawarcie przez strony umowy dotyczącej podziału majątku wspólnego w czasie, kiedy obowiązywała (…) wspólność majątkowa nie mogło wywołać skutków prawnych z uwagi na przewidziany w art. 35 k.r.o. zakaz podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności”.
Majątek wspólny małżonków w czasie trwania ich związku może zostać podzielony np. jeżeli na wniosek jednego z nich sąd dokonał rozdzielności majątkowej, albo została orzeczona pomiędzy nimi separacja sądowa (wtedy nadal pozostają małżeństwem). Z dyspozycji art. 54. § 1. KRO wynika, że separacja stwierdzona wyrokiem sądu powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. „Majątek wspólny ulega z tą chwilą przekształceniu we współwłasność ułamkową, podlegającą „zniesieniu” przez podział majątku umowny lub sądowy. Wszelkie przedmioty majątkowe nabyte po uprawomocnieniu się orzeczenia o separacji należą do majątku osobistego małżonka – nabywcy”.[2]
Brak bezpośredniej regulacji prawnej
Od chwili ustania wspólności ustawowej majątek małżonków, który był nią objęty może zostać podzielony pomiędzy nich. Przedmiotem podziału będą te składniki majątku, które powstały przed datą zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej.
W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym nie ma przepisów, które regulowałyby wprost kwestię podziału majątku dorobkowego małżonków. W art. 46 KRO w ustawodawca zaleca odpowiednie stosowanie przepisów o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Odnosi się to do przepisów art. 1035 K.c. w świetle którego jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu. Ustawodawca odsyła teraz do art. 210 – 221 Kodeksu cywilnego (K.c.).
Ważne!
Podział majątku wspólnego jest bezterminowy. Nie obejmuje majątku osobistego (odrębnego) każdego z małżonków (art. 33 KRO). Co ważne, sąd nie dzieli nigdy zobowiązań finansowych małżonków (np. kredytu hipotecznego).
Podział rzeczy wspólnej w postępowaniu sądowym
W art. 212 § 2 Kodeksu cywilnego podane zostały trzy sposoby podziału rzeczy wspólnej. Jest to:
- fizyczny podział rzeczy wspólnej, która da się podzielić np. działka rolna, dom dwupiętrowy,
- przyznanie rzeczy wspólnej jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty drugiego z nich np. samochód,
- sprzedaż rzeczy wspólnej z obowiązkiem spłaty drugiego ze współwłaścicieli np. domek letniskowy.
Przykład:
Małżonkowie przed zniesieniem wspólności ustawowej zakupili działkę budowlaną. Może być ona przykładowo podzielona pomiędzy nich w częściach ułamkowych np. po połowie.
Ważne: Szczegółowe uregulowanie współwłasności zawiera art. 621 – 625 Kodeksu postępowania cywilnego.
Podstawa prawna:
– art. 31, art. 33, art. 35, art. 43§1., art. 46, art. 52§ 1 – 1a, art. 54§1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
– art. 212 § 2, art. 1035 Kodeksu cywilnego
– art. 621 – 625 Kodeksu postępowania cywilnego
Objaśnienia
[1] Ciepła H. , Sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej [w:] Ignaczewski J.(red.), Komentarz do spraw rodzinnych, Warszawa 2014, s. 598
[2] Ignaczewski J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy Komentarz, Warszawa 2010, s. 310
Stan prawny na 12 czerwca 2017 r.
Wanda Książek
