Artykuł odpowiada na pytanie: Czy wspólnik spółki jawnej może prowadzić działalność konkurencyjną wobec spółki ? Czy istnieje zatem zakaz działalności konkurencyjnej wspólnika czy też może on funkcjonować i działać całkowicie swobodnie.
Na czym polega działalność konkurencyjna wspólnika spółki jawnej?
W świetle art. 56 par. 1 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) wspólnik spółki jawnej obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki.
„Interes spółki” nie posiada definicji w przepisach K.s.h.
W orzecznictwie podano: „Pojęcie <<interes spółki>> jest więc ustawową ogólną formułą, której wypełnienie wymaga uwzględnienia kompromisowo rozumianej funkcji przekonań, dążeń i zachowań wszystkich grup wspólników, określonej z uwzględnieniem wspólnego celu. Interes spółki wyznaczają więc wszystkie te dążenia i zachowania wspólników, które zmierzają do osiągnięcia wspólnego celu przyświecającego jej zawiązaniu i określonego w umowie spółki (…)” [1]. Oznacza to, że wspólnik powinien być lojalny wobec spółki, ponieważ spółka jawna opiera się na wzajemnym zaufaniu wspólników.
W wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. w sprawie o sygn. I ACa 752/13 Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyjaśnił, że „(…) działalność konkurencyjna to nie wszelka działalność sprzeczna z interesami spółki, ale tylko taka, która wiąże się ze specyficznym kręgiem czynności mogących stanowić czyn konkurencyjny. Zakaz działalności konkurencyjnej polega na zabronieniu dokonywania wszelkich czynności, które można uznać za godzące w interesy spółki, ale tylko takich, które wiążą się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku”.
Kiedy wspólnik spółki jawnej prowadzi działalność konkurencyjną wobec spółki?
W myśl art. 56 par. 2 K.s.h. wspólnik spółki jawnej prowadzi działalność konkurencyjną gdy bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników:
- uczestniczy w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki,
- prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą , „(…) której przedmiot pokrywa się z przedmiotem działalności spółki”[2] a także
- zajmuje się „(…) interesami konkurencyjnymi (…) w formie udziału w spółdzielni, członkostwa w organach przedsiębiorstwa państwowego, które jest konkurencyjne, itp.)” [3] .
W literaturze prawniczej podano: „Przepis art. 56 k.s.h. , (…) ma charakter względnie obowiązujący, wobec czego wspólnicy mogą zmodyfikować ustawowe zasady zajmowania się interesami konkurencyjnymi np. przez ustalenie zamkniętej listy działań zakazanych lub dozwolonych, albo określenie warunków ich podjęcia” [4].
Na czym może polegać działalność „sprzeczna z interesami spółki”?
Działalność sprzeczna z interesami spółki może polegać na ujawnianiu przez wspólnika informacji o procesach technologicznych wykorzystywanych w spółce, podawaniu bazy klientów spółki, a także ujawniania informacji o kondycji finansowej spółki.
Działalność „sprzeczna z interesami spółki” odnosi się także do krytyki spółki na zewnątrz. Jako przykład piśmiennictwo podaje: „wspólnik udziela wywiadu, w którym krytycznie ocenia określone praktyki przedsiębiorców w sytuacji, gdy praktyki te są stosowane także przez spółkę, której jest wspólnikiem” [5] .
Kiedy nie dojdzie do naruszenia zakazu działalności konkurencyjnej wspólnika w spółce jawnej?
Do naruszenia zakazu działalności konkurencyjnej wspólnika w spółce jawnej nie dojdzie w sytuacji, gdy przedmiot działalności spółki będzie inny niż zakres działalności wspólnika poza spółką. Przykładowo spółka jawna działa w branży motoryzacyjnej, a wspólnik zajmuje się w innej spółce organizowaniem wycieczek turystycznych.
Czy wspólnik spółki jawnej może być zwolniony z zakazu działalności konkurencyjnej?
Tak, może, ponieważ ustawodawca w art. 56 par.2 K.s.h. dopuszcza tę możliwość. „Zakaz zajmowania się przez wspólnika << interesami konkurencyjnymi >>może zostać uchylony lub ograniczony przez pozostałych wspólników w sposób wyraźny (np. w umowie spółki lub w drodze późniejszej uchwały) bądź domniemany (przykład: wspólnik zawiadomił pozostałych wspólników o swoim zamiarze podjęcia takich interesów, a ci nie wnieśli sprzeciwu). Nie jest jednak dopuszczalne wyłączenie w ogóle obowiązku wspólnika powstrzymania się od działalności sprzecznej z interesami spółki. Byłoby to sprzeczne z art. 2 KSH w zw. z art. 353 (1) KC” [6].
Co istotne, w ocenie Sądu Apelacyjnego (wyrok z dnia 13 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 752/12) – „Dyspozytywny charakter art. 56 § 2 k.s.h. powoduje, że wspólnicy mogą wprowadzić zasadę, że zgody udziela się większością głosów, czy też akceptacja musi pochodzić od wspólnika, który wniósł największe wkłady do spółki”.
W drugiej części artykułu zostaną omówione skutki naruszenia przez wspólnika zakazu działalności konkurencyjnej.
Podstawa prawna:
– art. 56 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2019. 505)
Objaśnienie:
[1 ] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2009 r., sygn. akt I CSK 158/09
[2]. Moskwa L, Napierała J., Rozdział szósty Spółka jawna [w:] Koch A., Napierała J. (red.), Prawo spółek handlowych, Warszawa 2017, s. 243
[3] Tak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 lutego 2014 r., sygn.akt I ACa 752/12
[4] Szczotka J., Spółka jawna, Bydgoszcz – Lublin 2003, s. 115
[5] Pyzioł W., Rozdział drugi Spółka jawna, [w:] Pyzioł W., Szumański A., Weiss I., Prawo spółek, Warszawa 2014, s. 68
[6] Tamże, s. 69
Stan prawny na dzień 16 maja 2019 roku
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?
