Wypowiedzenie umowy spółki jawnej przez wspólnika lub jego wierzyciela powoduje wystąpienie wspólnika ze spółki i jest jedną z przyczyn jej późniejszego rozwiązania. Wynika to z dyspozycji art. 58 par. 1 pkt 5 Kodeksu spółek handlowych. Czy zawsze tak będzie? Sprawdźmy zatem.
Przypomnijmy …
Stosownie do art. 61 par. 1 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) wspólnik spółki jawnej może wypowiedzieć umowę spółki zawartą na czas nieoznaczony na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Natomiast z art. 62 par. 2 K.s.h. [1] wynika, że wierzyciel wspólnika może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, nawet gdy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony. W piśmiennictwie podkreślono: „O ile umowa nie stanowi inaczej, rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy” [2] .
Na temat wypowiedzenia umowy spółki jawnej przez wspólnika lub jego wierzyciela pisaliśmy w artykułach:
Spółka jawna: Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej – kiedy jest możliwe? (1)
Spółka jawna: Wypowiedzenie umowy spółki jawnej przez wierzyciela wspólnika (2)
Czy upływ terminu wypowiedzenia umowy spółki jawnej powoduje jej rozwiązanie?
Upływ terminu wypowiedzenia umowy spółki jawnej przez wspólnika lub jego wierzyciela (wierzyciel osobisty) na koniec roku obrotowego nie powoduje od razu ustawowego rozwiązania spółki. Powstaje tylko przyczyna jej rozwiązania. Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w wyroku z dnia 8 czerwca 2017 r. w sprawie o sygn. II FSK 207/15 zgodnie z którym „w art. 58 mowa jest nie tyle o rozwiązaniu spółki, ile o przyczynach powodujących wszczęcie postępowania likwidacyjnego, a w konsekwencji- rozwiązanie spółki”.
Rozwiązanie spółki jawnej poprzedza likwidacja spółki albo inny uzgodniony przez wspólników sposób zakończenia działalności spółki. W wyroku z dnia 18 stycznia 2013 r., w sprawie o sygn. akt V ACa 730/12 Sąd Apelacyjny w Katowicach podaje, że innym sposobem zakończenia działalności spółki może „być np. podział in natura, sprzedaż majątku, przejęcie majątku przez jednego ze wspólników ze spłatą drugiego”.
Co istotne, w przypadku wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki po zaistnieniu powodu rozwiązania spółki wymaga zgody wierzyciela wspólnika (art. 67 K.s.h.). Rozwiązanie spółki następuje dopiero z chwilą jej wykreślenia z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (art. 84 par. 2 K.s.h.).
Czy z dniem upływu okresu wypowiedzenia spółki jawnej jej wspólnik może odejść ze spółki?
Z dniem upływu okresu wypowiedzenia spółki jawnej, wspólnik nie może odejść ze spółki, ponieważ zgodnie ze stanowiskiem NSA podanym w wyroku z dnia 8 czerwca 2017 r. w sprawie o sygn. II FSK 207/15 „W przypadku spółki jawnej, w której jest tylko dwóch wspólników, przyjęcie poglądu, że wspólnik wypowiadający umowę traci swój status wspólnika z dniem upływu okresu wypowiedzenia, powodowałoby, że w spółce (istniejącej do dnia jej wykreślenia z rejestru) pozostałby wyłącznie jeden wspólnik. W obrocie nie może jednak istnieć spółka osobowa jednoosobowa. Wspólników musi być co najmniej dwóch. Zauważyć należy, że ustawodawca w żadnym z przepisów nie wskazuje, że wspólnik wypowiadający umowę z dniem upływu okresu wypowiedzenia staje się byłym wspólnikiem. Upływ okresu wypowiedzenia powoduje zatem tylko ten skutek, że rozpoczyna się postępowanie mające na celu likwidację spółki”.
Na temat likwidacji spółki osobowej pisaliśmy w artykule:
Kiedy mimo wypowiedzenia umowy spółki jawnej, spółka może kontynuować swoją działalność?
Kontynuacja działalności spółki na rynku jest możliwa, jeżeli w spółce pozostanie co najmniej dwóch wspólników. Spółka jawna nie może być spółką jednoosobową, stąd też „zgodnie z treścią 64 § 1 k.s.h., pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Wykładnia językowa tego przepisu prowadzi do wniosku, iż dalsze istnienie spółki jest możliwe tylko w spółce jawnej z udziałem co najmniej trzech wspólników”. Tak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 października 2014 r. w sprawie V ACa 675/13.
W sprawie przyszłego wypowiedzenia umowy spółki wspólnicy mogą zawrzeć w niej przykładowy zapis:
- … Wypowiedzenie umowy spółki
- (…)
- Mimo wypowiedzenia umowy przez Wspólnika lub jego wierzyciela osobistego Spółka w dalszym ciągu będzie kontynuowała swoją działalność, jeżeli taką decyzję podejmą pozostali Wspólnicy przed upływem terminu wypowiedzenia.
Podsumujmy…
Wypowiedzenie umowy spółki jawnej przez wspólnika lub jego wierzyciela „nie prowadzi automatycznie do rozwiązania spółki, bo skutek ten powstaje po wykreśleniu spółki z rejestru”[3], którą poprzedza postępowanie likwidacyjne. Jeżeli „w dwuosobowej spółce jawnej pozostaje jeden ze wspólników, to dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa w tej formie prawnej jest niemożliwe” [4]. Natomiast w przypadku, gdy po wypowiedzeniu umowy spółki, w spółce jawnej pozostanie co najmniej 2 wspólników, wówczas mogą oni „postanowić o dalszym trwaniu spółki (bez wspólnika, który dokonał wypowiedzenia – art. 64 § 1 i § 2 k.s.h.)” [5].
Podstawa prawna:
– art. 58 par. 1 pkt 5 , art. 61- 62,art. 64, art. 67, art. 84 par. 2 Kodeksu spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2019.505)
Objaśnienie:
[1] Art. 62 par. 1- 2 Kodeksu spółek handlowych jest bezwzględnie obowiązujący.
[2] Moskwa L., Napierała J., [w:] Koch A., Napierała J. (red.), Prawo spółek handlowych, Warszawa 2017., s. 245
[3] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. akt V ACa 730/12
[4] Tamże
[5] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 czerwca 2017 r., sygn. akt II FSK 207/15
Stan prawny na dzień 23 lipca 2019 roku
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?
