Nowa osoba może wejść do spółki jawnej nabywając „ogół praw i obowiązków” [1] od jednego z jej wspólników. Tak może być np. w sytuacji, gdy dotychczasowy wspólnik znalazł sobie inną pracę lub ze względu na stan zdrowia decyduje się na odejście ze spółki, a wtedy na jego miejsce wchodzi nowy wspólnik. Niniejsza czynność musi mieć umocowanie prawne w obowiązujących przepisach Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.).
Regulacja prawna przeniesienia ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej
Zgodnie z dyspozycją art. 10 par. 1 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) w spółce osobowej może mieć miejsce przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej na inną osobę, wtedy gdy w umowie spółki znajduje się odpowiedni zapis. Co istotne wymagana jest wówczas pisemna zgoda wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki zawiera inne postanowienia w tym zakresie.
Przeniesienie praw i obowiązków wspólnika w spółce o którym jest mowa w niniejszym przepisie określane jest często jako zbycie „udziału” w spółce. „Użycie cudzysłowu przy zagadnieniu zbycie udziału w spółce przy „udziale” w spółce osobowej jest jak najbardziej uzasadnione. (…) Wspólnik spółki osobowej posiada generalnie jeden taki ogół praw i obowiązków (udział) w spółce (…)” – pisze mec. Małgorzata Gach w swoim artykule Zbycie udziału w spółce osobowej a wystąpienie wspólnika ze spółki (1)
Chodzi tutaj o odejście ze spółki jednego z jej wspólników i przystąpienie na jego miejsce nowego wspólnika z tym, że „przejdą” na niego wtedy prawa i obowiązki wspólnika, który ustępuje ze spółki. Należy do nich m.in. prawo do prowadzenia spraw spółki, prawo do reprezentowania spółki, prawo do wypowiedzenia umowy spółki, prawo do udziału i podziału w zysku, prawo do wypłaty zysku, a także udział w stratach spółki, zakaz konkurencji.
Sprawdź :
Spółka jawna: Prowadzenie spraw spółki jawnej
Spółka jawna: Reprezentacja spółki jawnej przez wspólników
Spółka jawna: Zakaz działalności konkurencyjnej wspólnika i skutki jego naruszenia (1)
Umowa spółki jawnej nie zawiera postanowienia o przeniesieniu udziału w spółce – co wtedy?
Jeżeli umowa spółki nie zawiera postanowienia o przeniesieniu ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, wtedy przed dokonaniem zmiany wspólnika należy zmienić umowę spółki [2] poprzez dodanie do niej stosownego postanowienia/postanowień. Z art. 77 par. 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) [3] wynika, że zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.
Przykładowe postanowienia w umowie spółki jawnej:
- … Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika
- Ogół praw i obowiązków wspólnika może zostać przeniesiony na inną osobę, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą wcześniej pisemną zgodę na dokonanie powyższej czynności.
- Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika jest możliwe bez zgody wszystkich wspólników w przypadku, gdy „inną osobą” będzie zstępny wspólnika.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 października 2006 r., w sprawie o sygn. akt VI ACa 394/06 potwierdza, że „(…) brak w umowie spółki postanowienia zezwalającego na przeniesienie „udziału spółkowego” powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej dokonanej z naruszeniem tego przepisu (art. 58 KC)”.
Na kogo może być przeniesiony „udział” w spółce jawnej?
W artykule 10 par. 1 K.sh. ustawodawca nie definiuje pojęcia „innej osoby” na którą może być przeniesiony „udział” w spółce jawnej. Może nią być przykładowo członek rodziny wspólnika, jego kolega albo inny wspólnik. W tym ostatnim przypadku w skład spółki powinno wchodzić co najmniej 3 wspólników.
Potwierdził to Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia z dnia 29 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn.. akt IV CSK 473/10: „(…) zbycie udziału w spółce na podstawie art. 10 k.s.h. służy zmianie składu osobowego spółki (wspólników), co może dotyczyć jedynie sytuacji, w której spółka ma funkcjonować nadal, z udziałem nowego wspólnika. Istnienie spółki jawnej zakłada jednocześnie udział w niej co najmniej dwóch wspólników. Spółka A.-W. przed jej rozwiązaniem miała jedynie dwóch wspólników, z tego względu nie było możliwe przeniesienie między nimi udziałów na podstawie art. 10 k.s.h.” [4].
Czy wspólnik może przenieść na osobę trzecią część swojego udziału w spółce jawnej?
Wspólnik spółki jawnej nie może przenieść na osobę trzecią części swojego „udziału” w spółce, ponieważ w art. 10 K.s.h. ustawodawca dopuszcza jedynie przeniesienie całego „udziału” wspólnika w spółce jawnej. Stąd też zbycie procentowe „udziału” w spółce jawnej prawnie nie istnieje.
„Jeżeli wspólnik przeniesie na inną osobę tylko niektóre prawa z tytułu uczestnictwa w spółce to nabywca nie stanie się wspólnikiem (art. 55 k.s.h.). Translatywne nabycie członkostwa w spółce osobowej może nastąpić tylko wtedy, gdy rozporządzenie obejmie całokształt statusu wspólnika (…), a nie procentowo wyrażoną część tego statusu.
W ocenie Sądu można uczestniczyć w zysku spółki w 10 % czy 90 %, lecz nie można prowadzić spraw spółki w 10 % czy 90 %, gdyż ogół praw i obowiązków wspólnika przenoszona jest jako niepodzielna (nierozłączna) całość” – czytamy w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu wydanego w dniu 1 sierpnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt I C 829/13 [5] .
Na temat formy przeniesienia udziału w spółce jawnej i odpowiedzialności przystępującego wspólnika wspólnika za zobowiązania spółki będzie mowa w drugiej części artykułu.
Podstawa prawna:
– art. 9, art. 10, art. 32 par. 1 Kodeksu spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2019.505)
– art. 58 par. 1, art. 77 par. 1 Kodeksu cywilnego ((tekst jedn. Dz.U. 2019.1145)
Objaśnienie:
[1] Stanowi o tym art. 10 par. 1 Kodeksu spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2019.505)
[2] Wynika to z treści art. 9 Kodeksu spółek handlowych
[3] Kodeks cywilny – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. 2019.1145)
[4] Postanowienie SN z dnia z dnia 29 czerwca 2011 r., sygn.. akt IV CSK 473/10 – http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia2/iv%20csk%20473-10-1.pdf (dostęp w dniu 20 sierpnia 2019 r.)
[5] Wyrok Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 1 sierpnia 2014 r. , sygn. akt I C 829/13 http://orzeczenia.radom.so.gov.pl/content/$N/153010000000503_I_C_000829_2013_Uz_2014-08-01_001 (dostęp w dniu 20 sierpnia 2019 r.)
Stan prawny na dzień 20 sierpnia 2019 r.
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?
