Artykuł odpowiada na pytanie: Jakie są skutki prawne naruszenia przez wspólnika spółki zakazu konkurencji wobec spółki ?
Przypomnijmy …
Wspólnicy spółki jawnej mają dostęp do informacji o spółce, stąd też prowadzenie przez wspólnika działań konkurencyjnych wobec spółki może być dla niej niekorzystne. Chodzi tutaj o dokonywanie czynności „(…) które można uznać za godzące w interesy spółki, (…) które wiążą się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku” [1].
Pisaliśmy o tym w artykule:
Spółka jawna: Zakaz działalności konkurencyjnej wspólnika i skutki jego naruszenia (1)
Naruszenie zakazu konkurencji w spółce jawnej – jakie roszczenia przysługują pozostałym wspólnikom?
Na podstawie art. 57 par. 1 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) każdy wspólnik spółki jawnej ma prawo żądać od wspólnika, który naruszył zakazu konkurencji wobec spółki dwóch niezależnych od siebie roszczeń tj. wydania spółce korzyści, jakie osiągnął naruszając zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej spółce szkody.
Literatura prawnicza podaje: „W pierwszym przypadku zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast.), w drugim zaś przepisy o naprawieniu szkody, wynikłej z czynów niedozwolonych (art. 415 i nstp. ). (…)” [2] .
W świetle art. 405 Kodeksu cywilnego (K.c.) [3] kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Natomiast zgodnie z art. 415 K.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Niezależnie od tego na podstawie art. 63 par. 1 i 2 K.s.h. każdy ze wspólników może żądać z „ważnych powodów” rozwiązania spółki przez sąd lub wyłączenia ze spółki nielojalnego wspólnika.
Co obejmuje roszczenie o naprawienie wyrządzonej spółce szkody z tytułu naruszenia zakazu konkurencji?
Roszczenie o naprawienie szkody obejmuje:
- straty, które poniosła spółka z tytułu nielojalności wspólnika,
- utracone przez spółkę korzyści (dochody), które spółka mogła osiągnąć, gdyby wspólnik był lojalny wobec niej.
Do strat spółki można zaliczyć „zmniejszenie majątku poszkodowanego, które może się przejawiać w zmniejszeniu aktywów (mniej środków) lub zwiększeniu pasywów (wystąpienie lub powiększenie zadłużenia), natomiast szkoda w postaci utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny i często się zdarza, że występuje równolegle ze stratą rzeczywistą” [4] .
Przykład z orzecznictwa SN:
„W 2008 r., kiedy spółka jawna niewątpliwie istniała i nawet nie rozpoczęto jeszcze jej likwidacji, pozwany rozpoczął samodzielną działalność gospodarczą. Przedmiot tej działalności pokrywał się z przedmiotem działalności B. i K. Przedsiębiorstwa Budowlanego I.-B. Spółka Jawna, której pozwany był wspólnikiem. (…) pozwany działał pod nazwą bardzo zbliżoną Przedsiębiorstwo Budowlane I.-B. A. K. oraz to podobieństwo wykorzystywał w postępowaniach przetargowych w 2008 r., (…) .
Co więcej pozwany wypowiedział w imieniu spółki umowy jej pracownikom proponując im jednocześnie zatrudnienie w swoim przedsiębiorstwie. Wszystko to szczegółowo, w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów, rozważył Sąd Apelacyjny i prawidłowo uznał, że w 2008 r. kiedy spółka jawna prowadziła jeszcze działalność w branży budowlanej, pozwany podjął działalność konkurencyjną w tej samej branży i uzyskał z tego tytułu przychód w wysokości ponad 700 tys. zł.”[5].
Naruszenie zakazu konkurencji – kto może wnieść powództwo?
Z art. 57 K.s.h. wynika, że powództwo przeciwko wspólnikowi naruszającemu zakaz konkurencji może wnieść każdy z pozostałych wspólników. Będzie nim nie tylko ten wspólnik, który ma prawo do reprezentowania spółki. Żądaną w pozwie kwotę sąd zasądza na rzecz spółki.
Powyższe roszczenie przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od dnia, gdy wszyscy pozostali wspólnicy (także ci, którzy nie mają prawa do reprezentacji spółki) dowiedzieli się o naruszeniu zakazu, nie później jednak niż z upływem trzech lat.
Czy nielojalny wspólnik spółki jawnej może zwolnić się od odpowiedzialności prawnej wobec spółki ?
Odpowiedzi na to pytanie udzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2015 r. (sygn. akt II CSK 505/14).W przypadku gdy pozwany – nielojalny wspólnik wykaże, ”że obok przychodów jakie uzyskał z działalności konkurencyjnej wobec spółki poniósł na tej działalności stratę przewyższającą przychód” wtedy „zarzut naruszenia art. 57 § 1 k.s.h. mógłby być uznany za zasadny”.
Podstawa prawna:
– art. 57, art. 63 Kodeksu spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. 2019. 505)
– art. 405, art.415 Kodeksu cywilnego ( tekst jedn.Dz.U. 2018.1025)
Objaśnienie:
[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 stycznia 2013 r., (sygn. akt I ACa 1300/12)
[2] Szczotka J., Spółka jawna, Bydgoszcz – Lublin 2003, s. 116
[3] Kodeks cywilny : Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U.2018. 1025)
[4] Daszewski A., Czy służy mi roszczenie o utracone korzyści, które mógłbym osiągnąć gdyby nie doszło do wypadku (gdyby nie wyrządzono mi szkody) ? – www.rf.gov.pl (dostęp w dniu 21 maja 2019 r.)
[5] Wyrok SN z dnia 20 lipca 2015 r. (sygn. akt II CSK 505/14)
Stan prawny na dzień 21 maja 2019 roku
Wanda Książek – współpracownik Portalu
Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?
